جای سینما رکس همواره در شهر آبادان خالی است

به گزارش سپاهان خبر، ۲۸ مرداد ماه ۱۳۵۷ آبادان گریان شد چرا که پرده نقره ای سینمایش را سیاه کردند ، و شب قبل سینما رکس آبادان در حالی که مملو از مردمی بود که برای تماشای فیلم «گوزنها» به آنجا رفته بودند آتش گرفت و این‌گونه یکی از دردناک ترین جنایت‌ های تاریخ ایران رقم خورد جنایتی که سینما هرگز آن را فراموش نخواهد کرد. جای سینما رکس همواره در شهر آبادان خالی است اما مردم آبادان با داغ سوزان این سینما زندگی می‌کنند و نسل‌به‌نسل این داغ منتقل می‌شود . بیش از ۴۰ سال از سوختن سینما رکس آبادان می‌گذرد اما تا دنیا دنیا است داغش تازه است و هیچ‌گاه التیام نمی‌یابد.

سینما رکس آبادان به تلی از خاکستر بدل شد و عده‌ای بی‌گناه در این میان سوختند؛ ساعت ۱۰ شب گرم ۲۸ مرداد ۱۳۵۷ آبادان شعله کشید و آسمان آن تاریخ را گلگون کرد.غروب آن روز  ،آبادان خورشید تیغ خود را غلاف کرده و مردم فرصتی می‌یابند تا بعد از هفت ـ هشت ساعت خانه‌نشینی عاقبت از خانه‌ها بیرون بیایند و گشتی در شهر بزنند و هوایی تازه کنند و یک فیلم ببینند.آن شب ۶۰۰ نفر برای تماشای فیلم «گوزن‌ ها» به سالن سینما رکس آبادان رفته بودند که ناگهان گرفتار آتش شدند. مردم برای فرار از مهلکه به طرف درهای خروجی روی آوردند، ولی درها بسته شده بود و نزدیک به ۴۰۰ نفر در میان شعله‌ های آتش جان باختند.

آمار درباره قربانیان این حادثه متفاوت است و برخی تعداد قربانیان را ۴۷۹نفر می‌دانند و  بعد هم که این شهر گرفتار جنگ شد، آبادان شهری بود که بر پیشانی‌اش، داغ‌های زیادی حک شده. خانواده‌های زیادی در حادثه سینما رکس رخت سیاه پوشیدند و مویه‌کنان به دنبال جنازه عزیزشان گشتند.

حسین تکبعلی‌ زاده به عنوان عامل اصلی آتش سوزی سینما رکس چند روز بعد از به آتش کشیده شدن سینما رکس، سرتیپ رزمی، رئیس شهربانی وقت آبادان اعلام کرد عامل آتش‌سوزی که به عراق فرار کرده را گرفته‌ و به ایران بازگردانده‌اند؛ جوانی به نام عبدالرضا آشور که گفته می‌شد از مرزنشینان عرب است که در راه آهن خرمشهر کار می‌کرد و در آن روز‌ها در عراق بود.او بلافاصله به زندان آبادان منتقل شد.

اما دستگیری آشور و رئیس سینما رکس و چند نفر از مأموران آتش‌نشانی آبادان نتوانست آتش خشم مردم داغدار آبادان را بنشاند. چرا که با توجه به اخباری که از شهرهای دیگر به گوش می‌رسید دستگیری یک نفر به عنوان عامل این حادثه قابل قبول نبود. سینما رکس آبادان سی‌اُمین سینمایی بود که طی یک ماه پیش از این حادثه در ایران به آتش کشیده شده بود و رد پای یک گروه در این آتش‌سوزی‌های زنجیره‌ای به چشم می‌خورد.

چند روز بعد از این اتفاق بود که نام حسین تکبعلی‌ زاده به عنوان عامل اصلی آتش سوزی سینما رکس مطرح شد.تکبعلی‌ زاده اولین بار پیش از پیروزی انقلاب در رابطه با حادثه آتش سوزی سینما رکس دستگیر اما موفق به فرار از زندان می شود و بار دوم در چهارم دی ماه ۵۷ دستگیر می‌شود.او در زندان بود که انقلاب به پیروزی می‌رسد و ۲۳ بهمن ۵۷ از زندان آزاد شد.پس از آن مردم آبادان از دولت موقت و انقلابی می‌خواهند که قاتل فرزندانشان را به سزای عملش برساند و به همین دلیل روزنامه‌ها عکس او را به عنوان قاتل فراری منتشر می‌کنند.

حسین تکبعلی‌ زاده مجدداً دستگیر می‌شود و این بار تا زمان برگزاری دادگاه در زندان آبادان می‌ماند.درباره حسین تکبعلی‌ زاده و اینکه انگیزه اصلی‌اش از آتش زدن سینما چه بود جز اعترافات خودش در دادگاهی که سال ۵۹ در آبادان برای مجازات عاملین آتش‌‌ سوزی سینما رکس تشکیل شد و گفتگوهایی که با روزنامه‌ها و مجلات آن زمان داشت، تقریباً اطلاعات بیشتری وجود ندارد.بنا به گفته های حسین تکبعلی‌ زاده در دادگاه، او روز ۲۸ مرداد سال ۵۷ و در حین نمایش فیلم «گوزن ها» به همراه برادران بذرکار در سینما رکس حاضر شده بود.

آن ها با پاشیدن تینر در بیرون سالن سینما، آنجا را به آتش کشیده بودند. از میان این ۴ نفر، فقط تکبعلی‌ زاده زنده مانده بود و بقیه، در آتش سوزی سینما کشته شده بودند.تکبعلی‌ زاده سرانجام در دادگاهی به ریاست سید حسین موسوی تبریزی که طی ۳ روز، در ۲۰ جلسه و مجموعاً ۵۰ ساعت برگزار شد، محکوم، و در روز ۱۳ شهریور سال ۵۹ به دار آویخته شد.به همراه او، متهمان دیگر پرونده، سروان منوچهر بهمنی، علی نادری مدیر سینما رکس، اسفندیار رمضانی مدیر داخلی سینما، سرهنگ سیاووش امینی آل آقا رییس سابق اطلاعات شهربانی آبادان و فرج‌الله مجتهدی نیز به دار آویخته شدند.

مستند گزارشی از فاجعه سینما رکس آبادان

علیرضا داوونژاد کارگردان و بازیگر معروف، جزو اولین کسانی است که چند ماه بعد از این حادثه با دوربین شانزده میلی‌متری به آبادان رفت و در فیلم‌مستندی به نام «گزارشی از فاجعه سینما رکس آبادان» با بازمانده‌ها و شاهدان این حادثه گفت‌و‌گو کرد. او در این مستند ۴۰‌دقیقه‌ای، روایت‌های دست‌اولی از بازمانده‌ها، شاهدان و مسئولان می‌گیرد و در کنار آن موقعیت آن روزهایِ آبادان را به تصویر می‌کشد.

با او در این‌باره گفت‌و‌گوی مختصری داشتیم.علیرضا داوودنژاد وقتی صحبت از سینما رکس و آن حادثه می‌شود، می‌گوید: برایم سخت است که بخواهم به حدود ۵۰ سال قبل برگردم و آن روزها را مرور کنم. ماجرا برای اسفند ماه سال ۵۷ است.

فیلم‌مستندی که درباره سینما رکس ساختم بخشی از یک مجموعه سریال بود که برای تولید آن اسفند سال ۵۷ رفتم آبادان. آن‌جا هفت فیلم نیمه‌مستند ساختم که تحت عنوان سریال «وارثین» از تلویزیون پخش شد و «گزارشی از فاجعه سینما رکس آبادان» جزو همین هاست. یک مجموعه درباره شهدا، وضعیت زندگی در آبادان و سینما رکس بود که فروردین و اردیبهشت سال بعدش مشغول آماده‌کردن آن بودم .

یادمان شهدای سینما رکس

آبادانی‌ها هر سال با حضور در یادمان شهدای سینما رکس واقع در خیابان امیرکبیر، یاد و خاطره شهدای آتش سوزی سینما رکس آبادان را گرامی می‌دارند. و از آن روز در سینه تک تک اهالی آبادان پر شده از همان حرارت. جمعی از مردم آبادان نیز با حضور بر سر مزار شهدای حادثه آتش سوزی سینما رکس با نثار فاتحه، غبارروبی و گل افشانی، بر لزوم پاسداشت یاد و خاطره جان باختگان سینما رکس تاکید می‌کنند.