یزد، جهانی شد؛ آغاز راهی تازه برای زیورآلات سنتی و هویت ملی
اصفهان، یکی از کلان‌شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران، این روزها درگیر یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی کشور است؛ بحران آب و فرونشست زمین.
رئیس موسسه تحقیقات آب ایران، دکتر محمدرضا کاویان‌پور، در تازه‌ترین اظهارات خود از بدهی ۱۴۹ میلیارد مترمکعبی به مخازن آب زیرزمینی کشور خبر داده و هشدار داده است که ۴۲۸ دشت از ۶۰۹ دشت کشور در وضعیت بحرانی قرار دارند. این بحران در اصفهان به شکل فرونشست گسترده زمین و افت شدید آبخوان‌ها خود را نشان می‌دهد و پیامدهای آن می‌تواند امنیت غذایی، اقتصاد و زندگی شهری را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی ایران و اصفهان
به گزارش پایگاه خبری سپاهان خبر; ایران به عنوان کشوری واقع در کمربند خشک جهان، همواره با چالش‌های تأمین آب مواجه بوده است، اما تغییرات اقلیمی و بهره‌برداری ناپایدار از منابع آب زیرزمینی، این بحران را تشدید کرده است. بر اساس آمارهای رسمی، ذخیره آب زیرزمینی ایران در طول چند دهه اخیر به شدت کاهش یافته و سرعت برداشت از سفره‌های زیرزمینی حدود ۵۵ میلیارد مترمکعب در سال است که از نرخ تغذیه طبیعی (حدود ۴۹ میلیارد مترمکعب) فراتر رفته و منجر به اضافه برداشت سالانه ۵ تا ۶ میلیارد مترمکعب شده است.
اصفهان به عنوان یکی از مناطق بحرانی، با اضافه برداشت حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب و افت آبخوان‌ها به حدود ۱۷ تا ۲۰ سانتی‌متر، دچار فرونشست زمین در بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر مربع از اراضی و ۲۰۰۰ کیلومتر مربع از مناطق شهری شده است. این فرونشست به ترک خوردن ساختمان‌ها و آسیب به زیرساخت‌های شهری منجر شده است.
پیامدهای گرمایش زمین و کاهش بارش‌ها
بر اساس گزارش سازمان هواشناسی جهانی و اظهارات دکتر کاویان‌پور، دمای کره زمین در سال ۲۰۲۴ به رکورد تاریخی ۱.۵ درجه سانتی‌گراد رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۹ این افزایش دما بین ۱.۲ تا ۱.۵ درجه نسبت به دوره ۱۸۵۰-۱۹۰۰ باشد. این روند گرمایش، همراه با کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها و افزایش ۲۰ درصدی تبخیر در ایران، فشار شدیدی بر منابع آبی وارد کرده است.
دکتر جیمز هانسن، دانشمند برجسته اقلیم‌شناس آمریکایی، در این باره می‌گوید: گرمایش جهانی نه تنها باعث افزایش دما می‌شود، بلکه چرخه آب را نیز تغییر می‌دهد. کاهش بارش و افزایش تبخیر در مناطق خشک مانند ایران، بحران آب را تشدید می‌کند و مدیریت منابع آب باید با در نظر گرفتن این تغییرات اقلیمی انجام شود.
فرونشست زمین؛ تهدیدی برای زیرساخت‌ها و امنیت شهری
فرونشست زمین در اصفهان به عنوان یکی از پیامدهای مستقیم اضافه برداشت آب زیرزمینی، باعث خسارات جدی به ساختمان‌ها، راه‌ها و تأسیسات شهری شده است. این پدیده علاوه بر کاهش ظرفیت ذخیره‌سازی آبخوان‌ها، باعث شور شدن بخش‌هایی از منابع آب شده و آن‌ها را غیرقابل استفاده می‌کند.
دکتر آنا ساندو، متخصص ژئوفیزیک و زمین‌شناسی از دانشگاه کمبریج در خصوص فرونشست زمین می‌گوید: فرونشست زمین ناشی از برداشت بیش از حد آب زیرزمینی، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی در مناطق خشک جهان است. این پدیده می‌تواند به تخریب زیرساخت‌های حیاتی و افزایش خطرات طبیعی مانند سیل و رانش زمین منجر شود.
نقش کشاورزی و بهره‌وری آب در بحران
کشاورزی بیش از ۸۰ درصد مصرف آب کشور را به خود اختصاص داده است و بهره‌وری پایین در این بخش، فشار بر منابع آب را افزایش داده است. دکتر کاویان‌پور تأکید می‌کند که بخش کشاورزی باید با استفاده از فناوری‌های نوین و اصلاح روش‌های آبیاری، بهره‌وری خود را به طور چشمگیری افزایش دهد.
دکتر مایکل تیلور، کارشناس مدیریت منابع آب در سازمان ملل معتقد است: کشاورزی پایدار و مدیریت بهینه منابع آب، کلید حل بحران آب در کشورهای خشک است. استفاده از روش‌های نوین آبیاری، کشت محصولات مقاوم به خشکی و بهره‌گیری از پساب‌های تصفیه‌شده می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی کمک کند.
ضرورت مدیریت یکپارچه و همکاری بین‌بخشی
رئیس موسسه تحقیقات آب ایران با اشاره به اهمیت مدیریت یکپارچه منابع آب، خواستار همکاری همه بخش‌ها و مشارکت مردم در مقابله با بحران شده است. وی همچنین بر لزوم ایجاد پل ارتباطی بین صنعت و دانشگاه تأکید کرده و از برگزاری مدارس فصلی برای توانمندسازی دانشجویان و انتقال تجارب خبر داده است.
دکتر سارا احمدی، پژوهشگر ارشد مدیریت منابع آب در دانشگاه استنفورد می‌گوید: بحران آب نیازمند رویکردی جامع و چندبخشی است. همکاری دولت، بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و جامعه مدنی برای توسعه فناوری‌های نوین و فرهنگ‌سازی در زمینه مصرف بهینه آب ضروری است .
چشم‌انداز آینده و راهکارهای پیشنهادی
با توجه به پیش‌بینی‌های اقلیمی و روند فعلی برداشت آب، ایران در سال‌های آینده با چالش‌های جدی‌تری مواجه خواهد شد. بر اساس تخمین‌ها، ذخایر آب زیرزمینی تا سال ۱۴۰۴ به حدود ۳۳۵ تا ۳۵۰ میلیارد مترمکعب کاهش خواهد یافت و ادامه برداشت‌های فعلی می‌تواند به فروپاشی کامل برخی سفره‌های آب زیرزمینی منجر شود. برای جلوگیری از این بحران، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند:
1 – اصلاح سیاست‌های کشاورزی و افزایش بهره‌وری آب در این بخش
2 – استفاده گسترده‌تر از فناوری‌های نوین مانند آبیاری قطره‌ای و پساب تصفیه‌شده
3 – مدیریت یکپارچه منابع آب با مشارکت همه ذی‌نفعان
4 – فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی برای کاهش مصرف آب
5 – سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تأمین آب پایدار و حفاظت از منابع طبیعی.
همکاری بین‌بخشی و استفاده از فناوری‌های نوین ضامن امنیت آبی و پایداری زیست‌محیطی
بحران آب و فرونشست زمین در اصفهان و سراسر ایران، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی کشور است که نیازمند توجه فوری و اقدامات علمی و مدیریتی جامع است. با تکیه بر دانش روز، همکاری بین‌بخشی و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توان این بحران را مدیریت کرد و امنیت آبی و پایداری زیست‌محیطی را تضمین نمود.
دیدگاهتان را بنویسید