این جاده به مقصد می‌رسد؟
محمدرضا یوسفی، اقتصاددان و دانشیار دانشگاه مفید، در گفتگو با سپاهان خبر، پیرامون فساد اقتصادی و انواع آن به نکات جالب‌توجهی اشاره کرد که در ادامه می‌خوانید:
چه عواملی در به وجود آوردن فسادها در ابعاد بالا قابل توجهند؟
همان‌طور که خودتان هم اشاره کردید دایره فساد از کوچک شروع می‌شود تا حلقه‌های وسیع‌تر. ضمن اینکه در ایجاد خود همین مفسده‌ها، تعداد عوامل نیز مطرح است؛ بنابراین به تعبیری پرونده فسادهای اقتصادی تک برگی نیست و از یک نفر تا بیشتر برای ایجاد یک اختلال و خرابکاری اقتصادی با یکدیگر هم‌بازی می‌شوند. شایع‌ترین نمونه فساد مالی هم همین رشوه و باج‌گیری‌های ریز و درشتی است که متأسفانه در اکثر دستگاه‌های دولتی و خصوصی با عناوین مختلف دیده می‌شود. فساد در سطح اول به‌صورت تک‌نفره یا دونفره خودش را با سوءاستفاده‌های مالی و به‌اصطلاح کارچاق‌کنی نشان می‌دهد. در ابعاد وسیع‌تر هم به‌صورت ساختاری و گروه‌های سازمان‌یافته و شبکه‌ای است که باز، متأسفانه ایران در این زمینه نیز ید طولایی دارد. همین اختلاس‌ها و ارتشاها که موریانه‌وار به جان اداره‌ها، سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های مختلف افتاده است. جای تأسف دارد که به‌رغم همه هشدارها و گفتارها، نه‌تنها کاهشی صورت نگرفته که با مدل‌ها و ابزار دیگر در حال پیشروی است. در فساد سیستماتیک، پویایی آن سیستم مختل و کارکرد آن معیوب می‌شود؛ یعنی دیگر نمی‌تواند به‌صورت خودکار این عیب را بر طرف کند. وقتی فساد تاجایی پیشروی کند که به لایه‌های زیرین یک سیستم برسد آن وقت است که ساختار آلوده شده و چاره‌ای نیست جز همسو شدن همه با یکدیگر و انجام کار بر مبنای رشوه و ارتشا. به عبارتی کار به جایی می‌رسد که آن سازمان بدون چنین قاعده‌ای قادر به ارائه خدمت نیست. البته ناگفته نماند که گاهی افرادی که نمی‌خواهند آلوده شوند یا در شرایط فشار و هجمه‌های سخت، سرشان به انجام صحیح وظایفشان است یا در مواردی نیز مجبور به تغییر وضعیت سازمانی و حتی استعفا می‌شود.
باتوجه‌به توضیحات، آیا فساد سیستماتیک که به‌نوعی با فساد ساختاری نیز همپوشانی دارد، به معنی فاسد بودن همه دست‌اندرکاران حکومت است؟
ببینید قطعاً این تعبیر را ندارد. مفهوم آنچه گفته شد این است که در نظام مدیریتی کشورمان سازوکارهای معیوب وجود دارد و خب اینکه به دنبال “خود اصلاحی” باشند هم نیستند. دلیل این ادعا هم تکرار دائمی فساد – بروز فساد در کل آن مجموعه و اینکه می‌بینیم نوع فساد از نقطه‌ای به نقطه دیگر تغییر مکان می‌دهد. وقتی منابع در اختیار باشد و زمینه‌های سوءاستفاده هم فراهم باشد، وسوسه به سراغ انسان می‌آید. منتهی موضوع مهم و ضروری این است که حکومت عزم جدی و بدون مماشاتی برای برخورد و مبارزه با آن را داشته باشد. به‌هرحال همه حکومت‌ها در معرض این آفت قرار دارند به جز حکومت پیامبران و معصومان.
به‌عنوان پژوهشگر و محقق علوم اقتصادی، دراین‌خصوص چه پیشنهادی برای مقابله با فسادهای گوناگون دارید؟
شاید بهتر باشد پاسخ به این سؤالتان را به نوع حکومت‌داری امام علی (ع) ارجاع بدهم. ببینید، حضرت برای مواجهه با فساد به پنج اصل متکی بودند: شایسته‌سالاری – شفافیت – نظارت حکومت بر کارگزاران – نظارت‌های مردمی و مجازات بدون اغماض خاطی یا خاطیان. بدون تعارف بگویم، شما دقت کنید که چه اندازه این اصول در نظام ما جاری و ساری است. وقتی به‌دقت سیره امیرمؤمنان (ع) را در کشورداری مطالعه می‌کنید می‌بینید ایشان در امر مبارزه با فساد موفقیت بسیار زیاد و مثبتی داشته‌اند؛ بنابراین بازهم تأکید می‌کنم که آنچه از انواع فساد در سطوح مختلف مملکتمان می‌بینیم قابل‌رفع است منتهی نباید به‌گونه‌ای عمل شود که صورت‌مسئله پاک شود. اگر بیشتر از این، مرض فساد سیستماتیک به ساختاری، گسترش یابد آن وقت است که باید فاتحه مملکت را خواند. قطعاً مبارزه با چنین درجه و سطحی از فساد بسیار دشوار است؛ اما شدنی است. مجدداً تکرار می‌شود که فساد مختص ایران نیست و همه ممالک به‌نوعی و با درجه کمتر و بیشتر با آن مواجه هستند بنابراین، به‌طورکلی توصیه می‌شود اگر دولت‌ها و حکومت‌ها در هر جای دنیا می‌خواهند در این راه موفق شوند، ابتدا از درون خودشان شروع به پاک‌سازی کنند.
دیدگاهتان را بنویسید