نگاهی عمیق به پیوند رسانه، انسان و تاریخ
استان اصفهان، که همواره به عنوان نگینی درخشان بر تارک فرهنگ و تاریخ ایران زمین می‌درخشد، بار دیگر شاهد رویدادی ارزشمند در حوزه پاسداشت میراث کهن خود بود. در تازه‌ترین دستاورد فرهنگی، ۵۵ اثر تاریخی دیگر از این استان پهناور، پس از بررسی‌های دقیق کارشناسی و در جریان نشست شورای ملی ثبت آثار، به فهرست گران‌بهای آثار ملی ایران افزوده شدند. این رویداد مهم که در شهر تاریخی کاشان میزبانی شد، نشان از گستردگی و تنوع بی‌نظیر میراث فرهنگی استان اصفهان دارد و گامی بلند در جهت صیانت و حفاظت از این گنجینه‌های بشری محسوب می‌شود.
ثبت ملی، راهی به سوی حفاظت پایدار
به گزارش پایگاه خبری سپاهان خبر محمد فصیحی، سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، با اعلام این خبر هیجان‌انگیز، جزئیات این ثبت‌های جدید را تشریح کرد. وی که با ایرنا گفت‌وگو می‌کرد، اظهار داشت: این موفقیت حاصل تلاش‌های مستمر در شناسایی، مستندسازی و معرفی آثار واجد ارزش تاریخی در سراسر استان است. از مجموع ۵۵ اثر ثبت شده، ۳۰ اثر مربوط به نقاط مختلف استان اصفهان و ۲۵ اثر به طور خاص متعلق به شهرستان تاریخی کاشان است. فصیحی همچنین تاکید کرد که این آثار شامل طیف وسیعی از میراث منقول و غیرمنقول می‌شود که هر کدام روایتگر بخشی از تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین کهن هستند.
خانه اسحاقیه؛ مطالبه‌ای دیرینه در راه حفاظت
در میان این ۵۵ اثر، مجموعه خانه‌های تاریخی اسحاقیه اصفهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مجموعه که سال‌ها مورد توجه و مطالبه فعالان حوزه میراث فرهنگی و همچنین شهروندان اصفهانی بوده است، با ثبت در فهرست آثار ملی، اکنون در مسیر حفاظت جدی‌تر و علمی‌تر قرار خواهد گرفت. این اقدام نه تنها گامی در جهت حفظ معماری و هویت تاریخی این بناهاست، بلکه نشان‌دهنده توجه مسئولان به خواسته‌های مردمی و اهمیت میراث فرهنگی در جامعه است. خانه اسحاقیه، با معماری منحصربه‌فرد خود، بازتابی از سبک زندگی و هنر دوره قاجاریه در اصفهان است و ثبت ملی آن، فرصتی برای معرفی عمیق‌تر این سبک معماری به نسل‌های آینده فراهم می‌آورد.
کاشان؛ مهد خانه‌ها و حمام‌های تاریخی
شهرستان کاشان، که خود یکی از مهد های تمدن ایران باستان به شمار می‌رود، در این دوره شاهد ثبت ملی چندین بنای تاریخی ارزشمند بود. خانه‌هایی چون “صائب”، “شیبانی”، “روحانی”، “گلی‌زاده”، “صولتی”، خانه‌های منسوب به “محتشم کاشانی”، “عارف” و “عصار” در کنار حمام‌های تاریخی روستاهای “قهرود”، “کوچه خُرد” در قمصر و “نَشلَج”، اکنون به جمع آثار ملی پیوسته‌اند. این خانه‌های تاریخی، هر کدام با ویژگی‌های خاص خود، پنجره‌ای رو به زندگی مردمان گذشته، آداب و رسوم و سبک معماری رایج در دوره‌های مختلف هستند. حمام‌های تاریخی نیز نه تنها فضاهای بهداشتی، بلکه مراکز مهمی برای تعاملات اجتماعی و فرهنگی در گذشته بوده‌اند.
مساجد، بقاع متبرکه و سازه‌های عام‌المنفعه؛ تار و پود میراث اصفهان
فهرست آثار ملی استان اصفهان، با ورود بناهای مذهبی و عام‌المنفعه غنی‌تر شده است. “مسجد جامع قمصر”، “مسجد کلهر”، “مسجد کوچه حرم کاشان”، بقعه‌های متبرکه “امامزاده قاسم در استرگ” و “امامزاده عباس در طاهرباد” و همچنین “بقعه حبیب‌الله شریف” از جمله این آثار هستند که ثبت ملی آن‌ها، بر اهمیت معنوی و تاریخی این اماکن تاکید می‌ورزد. علاوه بر این‌ها، سازه‌های آبی و دفاعی تاریخی نیز در این فهرست جای گرفته‌اند؛ از جمله “سد تاریخی مینجی” در جوشقان قالی، “آب‌انبار محله گریچه” و “آب‌انبار دروازه غدیر”، “آسیاب خاتونی در برزک” و “برج تاریخی روستای ورکان”. این سازه‌ها، گواهی بر دانش مهندسی و توانایی ایرانیان در سازگاری با محیط و بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی در طول تاریخ بوده‌اند.
ثبت بناهای معاصر و یخچال‌های فراموش‌شده
اداره کل میراث فرهنگی اصفهان، تنها به آثار کهن اکتفا نکرده و نگاهی نیز به میراث دوران معاصر داشته است. “ساختمان پلار” واقع در خیابان چهارباغ پایین اصفهان، بنایی متعلق به دوره پهلوی، به دلیل ویژگی‌های شاخص معماری و جایگاه شهری‌اش، به عنوان اثری ارزشمند از دوره معاصر ثبت ملی شد. همچنین “یخچال محله کوهستانک”، که به عنوان تنها یخچال باقی‌مانده در محدوده شهری اصفهان شناخته می‌شود، با ثبت در فهرست آثار ملی، از گزند فراموشی و تخریب در امان ماند. این یخچال‌ها، نمادی از نوآوری‌های ایرانیان در حفظ مواد غذایی در فصول گرم سال هستند.
یکپارچگی مجموعه‌های تاریخی و میراث فراموش‌شده مناطق دورتر
مجموعه “بازارچه علیقلی‌آقا” که پیش‌تر حمام و مسجد آن در فهرست ملی قرار گرفته بود، اکنون به صورت مستقل و یکپارچه ثبت شد تا حفاظت جامع‌تری از کل این مجموعه صورت گیرد. این رویکرد، در راستای حفظ انسجام و هویت کالبدی مجموعه‌های تاریخی، امری ضروری است. در ادامه، “آب‌انبار تاریخی بی‌کس‌بافان”، “حسینیه بوئین میاندشت”، “بنای باباحاجی در خالدآباد”، “بیمارستان معدن نخلک در انارک” و “ارگ دشت جهان در نیک‌آباد” نیز به جمع آثار ملی پیوستند.
مسجد کف‌رود؛ دروازه‌ای به سوی میراث ایلخانی ورزنه و نیک‌آباد
ثبت “مسجد تاریخی کف‌رود” در منطقه ورزنه، رویدادی دیگر از این مجموعه است. این بنای ارزشمند که مربوط به دوره باشکوه ایلخانی است، با ثبت ملی خود، نخستین اثر از شهر نیک‌آباد است که به فهرست آثار ملی کشور راه می‌یابد. این اتفاق، نویدبخش توجه بیشتر به مناطق کمتر شناخته‌شده و احیای پتانسیل‌های فرهنگی و تاریخی آن‌هاست و می‌تواند انگیزه‌ای قوی برای شناسایی و ثبت دیگر آثار مغفول مانده در این مناطق باشد.
ضرورت حفاظت و بهره‌برداری اصولی
دکتر آرمان محمدزاده، باستان‌شناس و پژوهشگر میراث فرهنگی در این باره به سپاهان خبر می‌گوید: ثبت ملی هر اثر، گامی اساسی در جهت حفاظت قانونی و تخصصی از آن است. این اقدام، مسئولیت دولت را در قبال نگهداری، مرمت و معرفی بناهای تاریخی افزایش می‌دهد. اما نباید فراموش کرد که ثبت تنها آغاز راه است؛ مهم‌ترین بخش، اجرای برنامه‌های حفاظتی مدون، جلوگیری از ساخت‌وسازهای بی‌رویه در حریم آثار و مرمت‌های اصولی و منطبق با اصول علمی است. مجموعه‌هایی مانند اسحاقیه و بازارچه علیقلی‌آقا، پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر دارند، اما این جذب گردشگر باید با رویکردی پایدار و مسئولانه صورت گیرد تا به خود آثار لطمه‌ای وارد نشود.
شناسایی و معرفی این بناها، فرصت‌های شغلی جدیدی را در حوزه مرمت
مهندس سارا کریمی، کارشناس ارشد مرمت ابنیه تاریخی و فعال در حوزه گردشگری نیز بر جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی این ثبت‌ها تاکید می‌کند: این ۵۵ اثر، سرمایه‌های فرهنگی و هویتی استان اصفهان هستند. ثبت ملی آن‌ها، علاوه بر جنبه حفاظتی، می‌تواند به توسعه گردشگری فرهنگی و پایدار در مناطق مختلف استان، به ویژه در کاشان و نواحی اطراف آن، کمک شایانی کند. شناسایی و معرفی این بناها، فرصت‌های شغلی جدیدی را در حوزه مرمت، مدیریت پایدار، تولید صنایع دستی مرتبط و راهنمایی گردشگران فراهم می‌آورد. مهم است که این پتانسیل‌ها به درستی مدیریت شوند تا هم میراث حفظ شود و هم منافع اقتصادی و اجتماعی حاصل از آن به جامعه محلی برسد. همچنین، توجه به بناهای معاصر مانند ساختمان پلار، نشان‌دهنده دیدگاه جامع‌نگر به سیر تحول معماری و شهرسازی در ایران است.
افق پیش رو: بیش از دو هزار و سیصد اثر ملی در اصفهان
با احتساب این ۵۵ اثر جدید، تعداد کل آثار ثبت ملی شده استان اصفهان از مرز ۲,۳۰۰ اثر عبور کرده و به حدود ۲,۳۵۰ اثر رسیده است. این آمار، جایگاه ویژه اصفهان را به عنوان یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از نظر میراث فرهنگی، بار دیگر به اثبات می‌رساند. اما این دستاورد، خود مسئولیتی سنگین‌تر برای حفاظت، پژوهش و معرفی هرچه بهتر این گنجینه‌های ارزشمند بر دوش متولیان امر و همچنین تک‌تک شهروندان قرار می‌دهد تا میراث گذشتگان، چراغ راه آیندگان باشد.
دیدگاهتان را بنویسید