امکان تامین امنیت غذایی با تکیه بر علم و پساب
قبرستان تاریخی «آب‌بخشان» یا «مردبان» یکی از قدیمی‌ترین گورستان‌های شهر اصفهان است که از قرن سوم هجری تا اوایل قرن چهاردهم هجری محل دفن برجسته‌ترین عالمان، محدثان و ادبای این شهر بوده است. قدیمی‌ترین قبر تاریخ‌دار آن متعلق به شیخ ابو مسعود رازی (متوفی ۲۵۸ ه.ق) و آخرین قبر مربوط به آقا محمدمهدی ارباب در سال ۱۳۱۴ هجری قمری است.
به گزارش سپاهان خبر این قبرستان تا سال ۱۳۱۴ خورشیدی به صورت یک قبرستان وسیع باقی مانده بود، اما در دوره پهلوی و در جریان پروژه‌های توسعه شهری، به ویژه برای ساخت میدان پهلوی (میدان شهدا فعلی) و خیابان‌های منتهی به آن، به طور کامل تخریب شد. این تخریب بدون هیچ مقاومت یا توجهی از سوی جامعه علمی و فرهنگی و بدون ثبت نقشه‌ای از آن انجام گرفت.
از بازمانده‌های این قبرستان می‌توان به مسجد آب‌بخشان در جنوب غربی میدان شهدا، مقبره شیخ ابو مسعود رازی در خیابان آیت‌الله بیدآبادی و مقبره میرزامحمد ابراهیم جوهری در کنار مسجد اشاره کرد. همچنین چند سنگ قبر در کناره کوچه‌ها وجود داشته که به مرور ناپدید شده‌اند .
وجه تسمیه «آب‌بخشان» به دلیل وجود نهر بابا حسن، شاخه‌ای از مادی فدن، است که در محدوده قبرستان به دو بخش تقسیم می‌شود و به این مکان «آب بخشان» یا «آب بخشگان» یعنی محل تقسیم آب گفته شده است.
در خرداد ۱۴۰۴ (ژوئن ۲۰۲۵) در جریان حفاری اداره برق در خیابان چهارباغ پایین اصفهان، در محدوده‌ای که احتمالاً قبرستان آب‌بخشان قرار داشته، چند تکه سفال و اسکلت انسانی کشف شد. این حفاری بدون هماهنگی با اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان انجام شده بود و پس از اطلاع میراث فرهنگی، عملیات متوقف شد و تیم باستان‌شناسی به همراه کارشناسان مربوطه از محل بازدید کردند. معاون میراث فرهنگی استان اصفهان تأکید کرد که چنین پروژه‌هایی در محدوده‌های تاریخی باید با هماهنگی میراث فرهنگی انجام شود و نظارت دقیق بر حفاری‌ها ضروری است.
بنابراین، قبرستان آب‌بخشان یکی از مهم‌ترین گورستان‌های تاریخی ایران بوده که در دوره پهلوی به طور کامل تخریب شده و اکنون تنها آثار پراکنده‌ای از آن باقی مانده است، اما اهمیت تاریخی آن به دلیل دفن بزرگان علم و ادب اصفهان همچنان مورد توجه است و حفاری‌های اخیر نگرانی‌هایی درباره آسیب به لایه‌های تاریخی این منطقه ایجاد کرده است.
دیدگاهتان را بنویسید