جایگاه ایران در اقتصاد منطقه با نگاهی به سند چشم انداز

تحریم‌ها موجب محدودیت در تجارت جهانی

ایران از نظر ژئوپلیتیکی و منابع طبیعی موقعیت ممتازی دارد، اما برای تبدیل این مزیتها به قدرت اقتصادی برتر منطقه، نیازمند اصلاحات اساسی و بهره‌گیری بهتر از فرصت‌های منطقه‌ای و جهانی است.

به گزارش سپاهان خبر; شاخص های موجود بین المللی ایران را در وضعیت اقتصادی مناسبی نشان نمی‌دهد. بر اساس داده‌های بانک جهانی و ارزیابی‌های مختلف، اقتصاد ایران در سالهای اخیر از نظر تولید ناخالص داخلی در رتبه پنجم منطقه قرار دارد، از نظر سرانه تولید ناخالص داخلی، ایران جایگاه نهم را در میان ده کشور اصلی منطقه کسب می کند و از این نظر با اهداف سند چشم‌انداز فاصله قابل توجهی دارد.

ناترازی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فنی

عزیز آرمن یک اقتصاددان و استاد دانشگاه شهید چمران اهواز است وی در این خصوص معتقد است که ناترازی هایی که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فنی در سطح کشور وجود دارد قابل انکار نیست و به نظر می رسد کشور ما در دهه‌های گذشته نتوانسته تناسبی بین داشته‌ها و خواسته‌های خود برقرار کند. بعد از سال‌های جنگ هم در فضایی نیمه جنگی و پرتنش به مسیر خود ادامه داده و از برقراری تعاملات پرحجم و عمیق با کشورهای پیشرفته و تاثیرگذار در صحنه جهانی دور مانده و لذا نتوانسته است از تمام امکانات خود بدرستی استفاده کند.

عدم تناسب بین جایگاه واقعی با اهداف تعیین شده

وی افزود : اقتصاد در فضای تنش‌آلود با افق نامعلوم نمی‌تواند در حداکثر ظرفیت خود کار کند و در واقع می‌توان گفت جایگاه تعریف شده ما در میان سایر کشورها همراه با اهدافی بلند پروازانه، کشور را با اتلاف منابع و ثروت ملی اعم از ثروت مالی و انسانی مواجه کرده است و شاید بتوان عدم تناسب بین جایگاه واقعی با اهداف تعیین شده را مهم ترین عامل در رساندن کشور به وضعیت کنونی تلقی کرد. البته این عدم تناسب در ابعاد پایین تر هم به ناترازیهایی از جمله در محیط زیست، آب و انرژی (در عین دارا بودن مزیت در حوزه انرژی) منجر شده و آنها را در زندگی روزمره تجربه میکنیم.

این اقتصاد دان ادامه داد : در مجموع دلایل عدم تحقق اهداف سند چشم‌انداز را میتوان به مشکلات ساختاری و مدیریتی، تحریم‌های بین‌المللی، ضعف در دیپلماسی اقتصادی و عدم استفاده کامل از ظرفیت‌های تجاری و اقتصادی نسبت داد.

تحریم‌ها موجب محدودیت در تجارت جهانی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، ورود فناوریهای نوین و کاهش درآمدهای ارزی می شوند و عملاً بسیاری از زیرساخت‌ها و منابع لازم برای تحقق اهداف سند را از دسترس خارج می کنند. از طرفی اقتصاد ایران به‌شدت به نفت وابسته است و نوسانات قیمت نفت یا تحریم‌های نفتی، برنامه های توسعه ای را با شوک‌های جدی مواجه کرده و مانع تنوع‌بخشی به اقتصاد شده است.

مه‌آلود بودن افق آینده

آرمن افزود : از سوی دیگر تغییر مداوم سیاستها، ضعف در نظام برنامه‌ریزی و اجرا، فساد اداری، بوروکراسی پیچیده و نبود شفافیت باعث هدر رفت منابع، کندی اجرای پروژه‌ها و کاهش جذابیت برای سرمایه گذاری شده است. همچنین عدم تقویت بخش خصوصی، قوانین دست‌وپاگیر و نبود رقابت سالم، مانع نقش‌آفرینی این بخش به عنوان موتور محرک توسعه شده است. مه‌آلود بودن افق آینده همراه با تورم ساختاری و مزمن، بی ثباتی بازارها و کاهش قدرت خرید را به دنبال داشته و بر رشد اقتصادی تأثیر منفی گذاشته است.

هر دولت جدید هم با تغییر رویکرد و اولویتها، پیوستگی اجرای برنامه های بلندمدت را از بین برده و بسیاری از پروژه های نیمه تمام یا بی نتیجه را از خود بجا گذاشته است. کمبود آب، آلودگی هوا، تخریب منابع طبیعی و تغییرات جمعیتی مانند کاهش باروری و سالمندی جمعیت نیز بر مسیر توسعه اثر منفی گذاشته است. در مجموع، ترکیب این عوامل ساختاری و مدیریتی، مانع تحقق اهداف بلند پروازانه سند چشم انداز ۱۴۰۴ شده است.