آغاز طرح نوسازی ۵۰۰ خانه مددجویی در استان
یک تخلف آشکار و غیرقابل چشم‌پوشی در عرصه میراث فرهنگی اصفهان رخ داد. در جریان یک حفاری غیرمجاز و شبانه، بخشی از آثار باستانی ارزشمند دوره سلجوقی در گذر کمرزرین اصفهان، درست در مقابل مسجد تاریخی کمرزرین، با استفاده از ماشین‌آلات سنگین و بولدوزر تخریب شد. این اقدام که نقض آشکار توافقات قبلی با اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان است، خشم و نگرانی کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی را برانگیخته است. این در حالی است که صاحب‌نظران بر این باورند که گذر کمرزرین در اصفهان، با کشف لایه‌های تاریخی پیش از اسلام، فرصتی منحصربه‌فرد برای تلفیق تاریخ وزندگی روزمره در این شهر فراهم می‌آورد.
شکایت میراث فرهنگی
به گزارش پایگاه خبری سپاهان خبر مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان، امیر کرم‌زاده، با تأکید بر وقوع این تخلف و حفاری غیرمجاز شبانه، از پیگیری قضائی جدی این اقدام خبر داد. وی در گفتگو با مهر، ضمن تأیید خبر خاک‌برداری غیرمجاز در گذر کمرزرین، اظهار داشت: متأسفانه شب گذشته حدود ساعت ۱۲:۳۵ به من گزارش دادند که شهرداری با حدود دو تا سه بیل مکانیکی و چندین کمپرسی در حال خاک‌برداری در گذر کمرزرین است. مراتب به‌سرعت به فرمانده یگان حفاظت اعلام شد و همکاران ما از دفتر فنی و باستان‌شناسی در محل حاضر شدند. تذکرات لازم داده شد، صورت‌جلسه انجام و مستندسازی شد. ما قطعاً از افراد دست‌اندرکار این اقدام غیرقانونی، به‌صورت کیفری شکایت خواهیم کرد.
کرم‌زاده با اشاره به توافق قبلی و رسمی با شهرداری برای انجام کاوش‌های کنترل‌شده، افزود: ما پیش‌تر مجوز لازم را برای کاوش به شهرداری داده بودیم؛ مشروط بر اینکه این کار با نظارت نمایندگان میراث فرهنگی و با حضور نمایندگان دانشگاه هنر و پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام شود. حتی تأکید شده بود که در بعضی از نقاط، به‌دلیل حساسیت بالای لایه‌های تاریخی، عملیات باید به‌صورت دستی انجام شود و تحت هیچ شرایطی از ماشین‌آلات سنگین استفاده نشود. متأسفانه این شروط زیر پا گذاشته شده و ما قطعاً پیگیری قضائی خواهیم کرد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان با تاکید بر غیرقانونی بودن این اقدام، تصریح کرد: حتی اگر حفاری صورت نگرفته باشد، صرف اقدام برای حفاری یا ورود ماشین‌آلات در ادبیات حقوقی و میراث فرهنگی، جرم تلقی می‌شود. بنابراین ما این موضوع را به‌جد و بر اساس قانون پیگیری می‌کنیم. هدف ما این است که خدای نکرده آسیبی به میراث فرهنگی ما وارد نشود.
کرم‌زاده همچنین با ابراز تاسف از تصمیم‌گیران این اقدام افزود: من اظهار تأسف می‌کنم برای کسانی که این تصمیم بسیار ناپخته و فاجعه‌بار را گرفته‌اند. قرار بود در حق تاریخ و تمدن ما یک اقدام ناشایست صورت بگیرد. من این کار را به‌شدت تقبیح می‌کنم و انتظارم این است که مسئولان امر از چنین رفتارهایی حذر کنند. ما نباید با دست خودمان تمدن‌مان را از بین ببریم.
جزئیات تخریب و ارزش آثار از دست رفته
علی شجاعی، مسئول کاوش‌های باستان‌شناسی گذر کمرزرین اصفهان، نیز از وقوع تخریبی گسترده در بخش ارزشمند تاریخی این محوطه خبر داد و افزود: مکان دقیق این اتفاق مقابل مسجد تاریخی کمرزرین است؛ جایی که پیش‌تر بارها هشدار داده بودیم می‌تواند بخش‌هایی از کاخ‌ها یا قیصریه دوره سلجوقی در دل خود داشته باشد.
شجاعی با اشاره به مطالعات ژئوفیزیکی انجام‌شده در این محل، افزود: ما در قالب مطالعات ژئوفیزیکی، شواهد قابل توجهی از وجود آثار معماری در زیر زمین به‌دست آوردیم و ضرورت کاوش در اینجا کاملاً محرز و مستند بود. این ناحیه، از معدود نقاط باقی‌مانده از ساخت زیرگذر میدان امام علی است که آثار تاریخی آن به‌طور کامل از بین نرفته و بخش کوچکی از آن هنوز باقی‌مانده بود.
به گفته شجاعی، بر اساس توافقی که میان شهرداری منطقه ۳ و اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان صورت گرفت، قرار شد خاک‌برداری تا عمق سه متر برای تسهیل دسترسی به مجتمع تجاری طلا انجام شود و در صورتی که به آثار تاریخی برخورد شد، بلافاصله کاوش متوقف و مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی دریافت شود. اما این توافق، شبانه و به شکلی کاملاً غیرقانونی نقض شد و ماشین‌آلات سنگین بدون هماهنگی وارد محوطه شده و اقدام به تخریب آثار باستانی کردند.
شجاعی با ابراز تاسف از تکرار چنین رخدادهایی گفت: متاسفانه فاجعه حمام خسروآغا این بار به شکل دیگری در شهر صورت گرفت. در بدنه مدیریت شهری هنوز عناصری وجود دارند که حاضرند به بهای از بین بردن گذشته این شهر، پروژه‌های تجاری و منافع شخصی را پیش ببرند. صرفاً برای اینکه یک پاساژ دسترسی بهتری داشته باشد، حاضر شده‌اند بخشی از حافظه تاریخی این سرزمین را نابود کنند.
وی با انتقاد از عملکرد دوگانه مدیریت شهری اظهار کرد: چطور ممکن است شهرداری از توسعه گردشگری به‌عنوان اولویت خود نام ببرد، در حالی که در عمل با چنین اقداماتی، زمینه‌ساز تخریب بخشی از هویت تاریخی اصفهان باشد؟ شهردار چگونه ادعا می‌کند که با دیدن آثار تاریخی کلنگ را کنار می‌گذارند و قلم‌مو برمی‌دارند، اما هم‌زمان شاهد چنین عملیات مخربی باشیم؟
شجاعی با اشاره به ارزش آثار تخریب‌شده توضیح داد: در نظارت انجام‌شده، ما هم آثار معماری داشتیم و هم اشیای منقول باارزش. تخمین ما این بود که بخش عمده آثار سطحی مربوط به دوره قبل از صفوی، تیموری، ایلخانی و سلجوقی یا حتی پیش‌تر، بوده‌اند. بلافاصله پس از برداشتن آسفالت، به این آثار برخورد کردیم که نشان می‌داد در لایه‌های پایین‌تر نیز اطلاعات تاریخی غنی‌تری نهفته است.
به گفته این باستان‌شناس، مسجد تاریخی کمرزرین اساساً بنایی متعلق به دوره دیلمی و سلجوقی است که در دوره‌های بعدی بازسازی شده، اما بخشی از فضاهای الحاقی آن به سمت روبروی مسجد در زیر زمین امتداد داشته و در جریان عملیات شب گذشته بخشی از این فضاها نیز از بین رفته است.
پاسخگویی و پیگیری جدی
شجاعی با تأکید بر لزوم پیگیری موضوع از سوی مقامات مسئول افزود: در این شرایط، وزیر میراث فرهنگی، دادستان استان، استاندار اصفهان و شخص شهردار باید به‌صورت جدی وارد عمل شوند. اگر ادعای آنها توسعه گردشگری است، اگر هویت ملی و سرزمین برای آنها مهم است باید پاسخ بدهند که چگونه اجازه داده‌اند چنین تخریبی آن‌هم به‌شکل شبانه و ناگهانی انجام شود؟
وی با اشاره به مدارک موجود تصریح کرد: در محل، دوربین‌های مداربسته فعال بوده‌اند و رفت‌وآمد ماشین‌ها ثبت شده است. قطعاً مشخص خواهد شد این هماهنگی‌های شبانه به نفع چه افرادی صورت گرفته است. شهردار منطقه و پیمانکار پروژه باید پاسخ‌گو باشند و مشخص کنند چرا و چگونه مجوز ورود این تجهیزات بدون اطلاع میراث صادر شده است.
تاثیرات این حادثه بر گردشگری و هویت فرهنگی اصفهان
تخریب آثار باستانی در گذر کمرزرین، ضربه‌ای بزرگ به هویت تاریخی و فرهنگی اصفهان وارد کرده است. این شهر که به عنوان نگین فیروزه‌ای ایران شناخته می‌شود، همواره به واسطه آثار تاریخی و معماری بی‌نظیرش، گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند. نابودی بخشی از این آثار، نه تنها باعث از بین رفتن بخشی از حافظه تاریخی این سرزمین می‌شود، بلکه می‌تواند تاثیرات منفی بر صنعت گردشگری و اقتصاد محلی نیز داشته باشد.
حادثه تخریب آثار باستانی در گذر کمرزرین اصفهان، زنگ هشداری برای مسئولان و متولیان امر است. این واقعه نشان می‌دهد که میراث فرهنگی کشور، همچنان در معرض تهدید سودجویی و بی‌توجهی قرار دارد. ضروری است که با پیگیری جدی این پرونده و مجازات عاملان آن، از تکرار چنین حوادثی در آینده جلوگیری شود. حفاظت از میراث فرهنگی، وظیفه‌ای همگانی است و همه ما در قبال حفظ و نگهداری از این گنجینه‌های ارزشمند مسئول هستیم.
هیچ سایتی مشابه کمرزرین در کشور وجود ندارد
چندی پیش عیسی اسفنجاری، عضو هیئت علمی گروه مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان، در خصوص گذر کمر زرین و اهمیت آن برای باستان‌شناسی و مرمت شهری گفته بوذ که گذر کمر زرین یک محوطه با ویژگی‌های منحصربه‌فرد است که در محدوده شهری اصفهان قرار دارد. تاکنون هیچ سایت مشابهی در داخل شهر پیدا نشده است. این گذر، به ویژه با کاوش‌هایی که در راستای پژوهش‌های تاریخی صورت گرفته، می‌تواند به ما اطلاعاتی از دوران پیش از اسلام در اصفهان بدهد و لایه‌های جدیدی از تاریخ این شهر را آشکار کند.
وی می‌افزاید: ما در محدوده شهری اصفهان آثار زیادی از دوره‌های مختلف تاریخی داریم، اما عمده آثار مربوط به دوره سلجوقی است و آثار مربوط به دوره‌های پیش از اسلام و صدر اسلام کمتر به چشم می‌خورد. به همین دلیل، اهمیت گذر کمر زرین دوچندان می‌شود، چرا که این محله، به‌ویژه محله یهودیه که پیش از اسلام در آن سکونت داشتند، با ویژگی‌هایی نظیر دیواره سنگی و مسیر خود، نشان‌دهنده یک شریان حیاتی اصفهان پیش از دوره اسلامی است.
گذر کمر زرین ستون فقرات شهر اصفهان است
وی در توضیح بیشتر می‌افزاید: گذر کمر زرین به‌عنوان یک شریان حیاتی در شهر اصفهان، ابتدا از یک دروازه در شمال شهر شروع می‌شود و به دروازه دیگری در جنوب می‌رسد. این گذر، به مرور به دیگر بخش‌های مهم شهر مانند میدان کهنه، بازار، میدان نقش جهان و حتی پل خواجو وصل می‌شود. درواقع، این گذر به نوعی ستون فقرات شهر اصفهان محسوب می‌شود و به همین دلیل باید به‌عنوان یک عنصر اصلی در تاریخ و هویت شهر شناخته شود.
گذر کمر زرین فرصتی برای نمایش لایه‌های تاریخی و زیست روزمره اصفهان
وحید قاسمی، معمار و کارشناس مطالعات شهری، در خصوص گذر کمر زرین به خبرنگار مهر می‌گوید: گذر کمر زرین برای من آموزنده بود و به علت کاوش‌هایی که آقای دکتر علی شجاعی اصفهانی، باستان شناس انجام داده بودند، من با این پروژه آشنا شدم و از دیدن آن بسیار خوشحال شدم. اما پیش از اینکه آموزنده باشد، این پروژه به ما یادآوری می‌کند که در اصفهان یک لایه زیسته تاریخی داریم که شاید کمتر به آن پرداخته شده باشد، به‌ویژه اصفهان سلجوقیه که در نظر عموم کمتر پرداخته شده است. بنابراین فکر می‌کنم مهم‌ترین درسی که این پروژه خواهد داشت، این است که ما با اصفهانی بزرگ و متکثر در اشکال مختلف زیستی روبه‌رو هستیم.
دیدگاهتان را بنویسید