هسای شمالی، خردمند، بهاران، نخل و باغ فدک
در دل سحر، در خانه‌های وقفی، پیش از اذان صبح و زیر چهل‌چراغ‌هایی که هنوز روشن‌اند، یزد روضه می‌خواند. در چهلمین نشست تاریخ یزد، پژوهشگران تاریخ و فرهنگ این دیار، لایه‌های پنهان و پیدای آیین‌های عزاداری را بازگشودند؛ آیین‌هایی که از آل‌بویه آغاز شد، در صفویه تثبیت شد و در کوچه‌پس‌کوچه‌های تفت و ابرندآباد هنوز ادامه دارد.
به کزارش پایگاه خبری سپاهان خبر ؛ چهلمین نشست تخصصی تاریخ یزد، این‌بار بهانه‌ای شد برای بازخوانی یک حافظه آیینی؛ حافظه‌ای که در خانه‌ها، هیأت‌ها، نقل‌ها و سکوت سحرگاهی شهر نفس می‌کشد. این نشست که به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان یزد و دفتر امور زنان و خانواده استانداری در مجموعه تاریخی کاشانه کهن برگزار شد، ترکیبی بود از روایت‌های سندمحور، تحلیل‌های مردم‌نگارانه و نگاه‌های رفتاری به عاشورا.
از سکوت سلجوقی تا شکوه صفوی
مرتضی وزیری، پژوهشگر تاریخ و اسناد، با نگاهی ریشه‌ای، از نخستین نشانه‌های عزاداری در یزد در دوره آل‌بویه گفت؛ اما تأکید کرد که این سنت‌ها در دوره سلجوقیان متوقف شد و با استقرار رسمی تشیع در دوره صفویه، دوباره جان گرفت.
به گفته او، در عصر صفویه، وقف‌نامه‌ها، تعزیه‌خوانی‌ها، و نظم اشعار مذهبی به ستون‌های اصلی آیین‌های عزاداری یزدی تبدیل شدند. دوره قاجار و پهلوی اول نیز با تثبیت جایگاه علما، طراحی لباس روحانیت و ایجاد هیأت‌های رسمی، هویت تشکیلاتی‌تری به این مناسک بخشید.
روضه‌خانه‌هایی که زمان را شکستند
امیر جلیلی، تاریخ‌پژوه فرهنگ محلی، نقطه تمرکز خود را بر آیین‌هایی گذاشت که نه در میدان‌ها، بلکه در خانه‌ها برگزار می‌شد. خانه‌هایی مانند ریسمانیان، ملک‌ثابت، و متوسلیان که وقف برگزاری روضه شده‌اند و تا امروز همچنان در محرم روشن‌اند.
یکی از سنت‌های شگفت‌انگیز که جلیلی بدان اشاره کرد، روضه‌خوانی قبل از اذان صبح در خانه اصفهانیان بود؛ سنتی که از دهه ۴۰ شمسی آغاز شده و هنوز هم در تاریکی شب ادامه دارد.
وقتی نقل، رسانه می‌شود
نقل‌برداری یکی دیگر از آیین‌های یزد است که هنوز در تاسوعا، در چهار نقطه شهر برگزار می‌شود. نقل، سازه‌ای نمادین است که روایات کربلا را تصویر می‌کند. جلیلی از نقش نقل‌بندها و هیأت بنی‌اسد در اجرای این مراسم گفت و تأکید کرد که این آیین، نوعی روایت‌گری زنده و مردمی از عاشورا است.
عزاداری به مثابه رفتار فرهنگی
دکتر مهدی حمیدی، پژوهشگر حوزه دین و روان‌شناسی، عاشورا را نه‌فقط یک رویداد تاریخی، که منظومه‌ای از رفتارهای آگاهانه دانست. او با تحلیل مواجهه امام حسین(ع) با حضرت علی‌اکبر و حضرت رقیه(س) در لحظه‌های حیاتی، نشان داد که چگونه در اوج عاطفه، عقلانیت رفتاری امام جاری است.
جمع‌بندی:
نشست چهلم تاریخ یزد، صرفاً بررسی آیین‌های عزاداری نبود؛ بلکه تلاشی بود برای فهم این حقیقت که در یزد، محرم فقط یک ماه نیست و عزاداری فقط یک مراسم نیست؛
بلکه یک سبک زندگی، یک حافظه جمعی، و زبانی برای روایت اندوه و ایمان است؛ زبانی که هنوز در سحرگاهان شهر شنیده می‌شود.
دیدگاهتان را بنویسید