تئاتر اصفهان حکومت خودمختار؛ 

گفت‌وگو با مجید کیمیایی‌پور کارگردان نمایش « شکل سوم »  

تئاتر شکل سوم به کارگردانی مجید کیمیایی پور، یک اثر مشارکتی است که برای نوجوانان و بزرگسالان طراحی شده و این روزها بر روی صحنه می‌رود. در پی اجرای این تئاتر، گفت‌وگویی با مجید کیمیایی‌پور انجام دادیم که به بررسی چالش‌های تئاتر در شهر اصفهان و همچنین تئاتر کودک و نوجوان پرداخته است.

در ابتدای این گفت‌وگو از او خواستیم تا درباره خود و نمایش شکل سوم برای ما بگوید: با توجه به اینکه شرایط مناسبی برای پایتخت‌نشینی داشتم، اما احساس دین نسبت به اصفهان و زادگاهم سبب شد که بمانم و از طریق هنر تئاتر، به‌ویژه در حوزه شهروندی، کودک و نوجوان و مسائلی که مرتبط با جامعه‌شناسی و روان‌شناسی است، قدم‌هایی بردارم. هدف من ایجاد رشد و شکوفایی در همشهریان و به‌ویژه کودکان و نوجوانان است. پس از پنج سال به ایران و اصفهان بازگشتم تا آموخته‌های خود را که خارج از کشور کسب کرده‌ام، در اصفهان منتشر کنم.

به گزارش سپاهان خبر; برای نمایش شکل سوم، در شرایط سختی چه به لحاظ اقتصادی و چه از جنبه‌های دیگر قرار گرفتم تا این کار به اجرا درآید. با توجه به وضعیت اصفهان، از همین ابتدا می‌گویم که نمایش شکل سوم آخرین کار من در اصفهان است.

او درباره وضعیت کنونی تئاتر اصفهان نظر خود را این‌گونه بیان کرد: من دانش‌آموخته کارگاه تئاتر دکتر رفیعی هستم و آنچه که اخیراً تولید کردم، ماحصل آموخته‌ها و تجربیات من در این کارگاه بوده است. زمانی که دکتر رفیعی در بسیاری از شهرها اجازه برگزاری کارگاه آموزشی تئاتر دارد، اما در اصفهان این امکان وجود ندارد، می‌توانید به وضعیت کنونی تئاتر اصفهان پی ببرید. متأسفانه وضعیت تئاتر در اصفهان به یک حکومت خودمختار تبدیل شده که جدا از وزارت‌خانه و هنرهای نمایشی و دستورالعمل‌هاست. در واقع، تئاتر اصفهان به صورت خود مختار مدیریت می‌شود و حال تصمیم‌گیرنده و مجری سیاست‌ها، مدیران هستند، نه هنرمندان.

زمانی که سیاست‌های کلان و خرد توسط مدیران تعیین شود و به‌جای اینکه مدیران در جایگاه حامی قرار بگیرند، تصمیم‌گیرنده باشند، وضعیت تئاتر در هیچ‌جا مطلوب نخواهد بود. وضعیت تئاتر اصفهان به شدت تحت سیطره مدیران فرهنگی است و هنرمندان مجری بسیاری از افکار و سیاست‌های برنامه‌ریزی‌شده هستند. سیاست‌ها را هنرمندان تعیین نمی‌کنند؛ بلکه مدیران این کار را انجام می‌دهند و هنرمندان در جایگاه خود نیستند.

از مجید کیمیایی‌پور خواستیم تا درباره چالش‌های تأمین مالی برای اجرای یک نمایش در اصفهان برای ما بگوید: تأمین مالی در استان‌های مختلف متفاوت است. در اصفهان، تنها مرکزی که تأمین‌کننده منبع مالی گروه است و می‌تواند هزینه‌ها را بازگرداند، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری است. اما جای تأسف دارد که یکی از عواملی که سبب خداحافظی من از تئاتر شد، همین سازمان است. این سازمان به صورت باندی فعالیت می‌کند و این فضا برای تمامی بچه‌های تئاتر فراهم نیست. منبع مالی به درستی مدیریت نمی‌شود.

زمانی که برای بازبینی به نمایش شکل سوم می‌آیند و یک مدیر از ابتدا تا انتهای این نمایش خواب است و خستگی‌اش را برای من می‌آورد و در پایان با جمله «در چارچوب سیاست‌های ما قرار نمی‌گیرد» مواجه می‌شوم، در حالی که نمی‌دانم این سیاست‌ها چه چیزهایی هستند. زمانی که شهرداری باید حامی باشد، از نمایشی که در آلمان و تهران برای اجرا دعوت می‌شود، حمایت نمی‌کند!

نمایشی که حوزه هنری حمایت و تأیید می‌کند، من پاسخ درستی از سازمان فرهنگی و تفریحی شهرداری نمی‌شنوم. دلیل رد شدن این نمایش پرمخاطب چیست؟ آیا غیر از این است که افراد خاص با بودجه‌های کلان می‌توانند فعالیت کنند؟ تا زمانی که سیاستی توسط کارگروهی که اعضای آن هنرمندان تئاتر باشند، تعیین نشود و این سیاست‌ها به سازمان شهرداری ارائه و با تغییر مدیریت برقرار باشد، ما هیچ‌گاه شاهد شکوفایی فرهنگی نخواهیم بود .

مجید کیمیایی در پاسخ به سئوالی که من باب جایگاه تئاتر در میان مخاطبان اصفهان و تغییر نگرش اینگونه پاسخ داد: در سبد کالای فرهنگی هر خانواده تئاتر یک نیاز اساسی‌است که باید در آن قرار بگیرد. اگر مردم آن جامعه تمایل به آن داشته باشند آمار جرم و جنایت پایین آمده و به نوعی می‌توان از تئاتر یک جامعه تاحدودی آمار جرم و جنایت را بدست آورد. تئاتر اصفهان چند بخش شده است.

عده‌ای از کارها بارهای فرهنگی ندارد و صرفا برای لبخند به لب آوردن است. تعدادی به سراغ کارهای مناسبتی رفته اند.  اندک کار‌هایی هست که برای فرهنگ سازی ساخته شده و به خصوص در حوزه کودک و نوجوان است.  من معتقدم اگر کودک و نوجوان ما به درستی تربیت شود، این اتفاق رخ نمی‌دهد.

برای تغییر نگرش باید به سمت چند راهکار برویم. یکی از آن‌ها این است که تئاتر به عنوان یک درس در مدارس جایگاه داشته باشد و از آنجا به خانه می‌رود. در اصل والدین احساس نیاز به تئاتر پیدا می‌کنند و مورد بعدی تئاتر محیطی است که متاسفانه رشد چندانی نداشته و ما صرفا یک تئاتر خیابانی را شاهد هستیم. اگر تئاتر محیطی در محیط‌های مختلف به نمایش در بیاید، ما در محیط‌های مختلف شاهد شکوفایی تئاتر در محیط‌های مختلف هستیم.

مورد بعدی این است که ما نمی‌توانیم به مخاطبان بگوییم چه تئاتری ببیند و چه نبیند. ما نباید به شعور مخاطبان توهین کنیم. باید آن را از راه‌های مختلف در خانواده ها و مخاطبان نهادینه کنیم. درحال حاضر تئاتر برای گذراندن وقت و خندیدن است و یکی از عوامل اصلی آن سرانه مطالعه پایین است. زمانی که مردم با جامعه ومردم خود آشنا نباشند نمی‌توانند انتخاب درستی برای تماشای تئاتر انجام دهند.

کارگردان نمایش شکل سوم از پایندی و عواملی که سبب می‌شود یک کارگردان با توجه به وضعیت امروز بر روی هنر خود مصمم باقی بماند اشاره کرد: عوامل زیادی در پایبندی یک کارگردان به کارگردانی و تولید مؤثر هستند. عواملی مانند بودجه‌های کلان، سیاست‌های مدیران، روابط اجتماعی و بین فردی و غیره. کارگردان بر اساس دغدغه فکری خود دست به ساخت و طراحی می‌زند. دغدغه‌ای که من دارم، فرهنگ‌سازی است و می‌خواهم قدمی در شکوفایی مردم بردارم. تمام سعی‌ام بر این است که بتوانم مردم را با خرد و اندیشه و عناصری که ما را به شرایط و امنیت بهتر سوق می‌دهد، آشنا کنم تا در کنار یکدیگر زیست کنیم.

مجید کیمیایی پور درباره فعالیت خود در حوزه تئاتر کودک و نوجوان گفت: من فعالیت خود را از سال ۶۶با تئاتر دانش‌آموزی آغاز کردم. به تدریج با کتاب‌ها، نویسندگان و گروه‌های حرفه‌ای‌تر آشنا شدم و در طی این سال‌ها اندوخته‌ها و تجربیات زیادی کسب کردم. در دو سال، یک نمایش کودکانه کار کردم و برای جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان، نمایش «پدرچوب» که به عنوان نمایش برگزیده کشور در بخش خردسال انتخاب شد، را ارائه دادم.

در حال حاضر، بسیار نیازمند تئاتر نوجوان هستیم. یکی از دلایلی که به این سمت آمدم، نمایشی بود که در فرهنگسرای پرسش و در مدارس اجرا می‌شد و به بررسی روابط بین فرزندان و والدین می‌پرداخت. زمانی که من به دنبال نتایج جامعه آماری از روانشناسان بودم، احساس کردم که اکنون زمان مناسبی است تا با نوجوانان صحبت کنم و نمایشی اجرا کنم که مخاطبان من نوجوانان باشند، در کنار پدر و مادرهایشان. در پی این مسئله، با آقای داوود کیانیان صحبت کردم. حاصل این گفت‌وگو متن نمایش «شکل سوم» شد که مورد بررسی با بچه‌ها قرار گرفت و تمرینات را آغاز کردیم. جا دارد از حوزه هنری تشکر کنم که با توجه به شرایط سخت من، از نمایش «شکل سوم» حمایت کرد .

در پایان این گفت و گو مجید کیمیایی پور معیار‌های انتخاب متن برای حوزه کودک و نوجوان و چالش‌های آن را با ما درمیان گذاشت: برای انتخاب متن نوجوان، شرایط کنونی برای من مدنظر است. کودک تا حدی می‌تواند به رویا بپردازد، در حالی که نوجوان و جوان با تخیل زیست می‌کنند. در متونی که برای کودکان کار می‌کنم و می‌نویسم، تا حدودی تلاش می‌کنم به تفکر انتقادی و رشد عاطفی آنها بپردازم. اما برای نوجوانان باید نیازهای روز را در نظر گرفت. امروزه فاصله بین نوجوان و والدین بسیار زیاد شده است و یکی از عوامل عدم توجه به نیازهای این گروه سنی، همین فاصله است. من سعی کردم متنی انتخاب کنم که نیازهای روز نوجوان را به نمایش درآورد.

متونی که برای کودکان و نوجوانان انتخاب و کار کرده‌ام، سعی کرده‌ام بر دغدغه‌های ملموس کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها تمرکز کنم. صرفاً به کودکان یا نوجوانان نپرداختم و از این مسئله پرهیز کردم. کودک باید در کنار پدر و مادر احساس امنیت کند و به تماشای نمایش بنشیند. اگر والدین از دیدن نمایش خسته شوند، نوجوان یا کودک خود را همراهی نمی‌کنند. بنابراین، باید دست به تولید اثری بزنیم که هر دو گروه را مخاطب قرار دهد. کودک و والدین زنجیره‌ای هستند که نمی‌توان آن را از هم جدا کرد. من معتقدم اثر نمایشی باید مخاطبان کودک و نوجوان را همراه با والدین در نظر بگیرد.