پیمان شانگهای و اقتصاد درمان ؛

گذر از ژئوپلیتیک انرژی به ژئوپلیتیک سلامت

در کوران تحولات جهان معاصر، شاهد تغییر کانون ابرروندهای ژئوپلیتیک از محوریت مطلق انرژی به عرصه‌های نوینی هستیم که امنیت ملی و توسعه پایدار کشورها را بازتعریف می‌کنند. در این میان، «اقتصاد درمان» (Health Economy) به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین و راهبردی‌ترین این عرصه‌ها سر برآورده است. سازمان همکاری شانگهای، که روزگاری عمدتاً به‌عنوان یک بلوک امنیتی-اقتصادی متمرکز بر مسائل انرژی و مقابله با تروریسم شناخته می‌شد، اکنون ضروری است وارد فصل جدیدی از نقش‌آفرینی شود: نقش‌آفرینی در شکل‌دهی به معماری جدید سلامت جهانی.

اکوسیستم اقتصادی درمان پیمان شانگهای

پیمان شانگهای با دربرگیری غول‌های پرجمعیتی چون چین و هند، و همچنین کشورهای دارای منابع عظیم طبیعی مانند روسیه و ایران، در واقع بخش قابل‌توجهی از جمعیت، بازار، ظرفیت‌های تولیدی و ذخایر ژنتیک کره زمین را نمایندگی می‌کند. این ترکیب بی‌نظیر، یک «اکوسیستم کامل اقتصادی درمان» را در درون این بلوک شکل داده است. از تولید انبوه داروهای ژنریک و واکسن در هند و چین گرفته تا تحقیقات پیشرفته زیست‌فناوری در روسیه و پتانسیل گردشگری سلامت در ایران و قزاقستان، این سازمان تمامی حلقه‌های زنجیره ارزش سلامت را در اختیار دارد.

چالش‌ها و فرصت‌های هماهنگی

چالش اصلی، تبدیل این پتانسیل خام به یک استراتژی هماهنگ و عملیاتی است. اقتصاد درمان تنها به معنای تجارت دارو و دستگاه نیست؛ بلکه مجموعه حوزه‌های وسیعی از زیست‌فناوری، داده‌های سلامت، پزشکی از راه دور، استانداردسازی خدمات و در نهایت، افزایش «امنیت سلامت» ملت‌های عضو است. همکاری‌های چندجانبه در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند به ایجاد «کریدورهای سلامت» بینجامد که تسهیل‌گر تجارت کالاهای پزشکی، گردش دانشمندان و ایجاد پروتکل‌های مشترک پاسخگویی به همه‌گیری‌ها خواهد بود.

چشم‌اندازهای نوین همکاری

یکی از جذاب‌ترین زمینه‌های همکاری، ایجاد «صندوق مشترک تحقیق و توسعه در حوزه‌های راهبردی سلامت» تحت نظر این سازمان است. تمرکز بر روی بیماری‌های مشترک در منطقه، توسعه واکسن‌های نسل جدید و سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی در تشخیص بیماری‌ها می‌تواند نه تنها وابستگی به غرب را کاهش دهد، بلکه این بلوک را به یک قطب صادرکننده فناوری سلامت تبدیل کند. این امر به معنای واقعی کلمه، «خوداتکایی راهبردی» را برای عضوها به ارمغان خواهد آورد.

علاوه بر این، هماهنگی در تعریف استانداردهای بهداشتی برای محصولات غذایی و دارویی می‌تواند مبادلات درون‌منطقه‌ای را به‌شدت تسهیل کند و یک بازار یکپارچه و عظیم ایجاد نماید. تصویب پروتکل‌های مشترک برای تشخیص مدارک پزشکی و توسعه «پلتفرم سلامت دیجیتال منطقه‌ای» می‌تواند زمینه را برای ارائه خدمات پزشکی از راه دور به شهروندان کشورهای عضو، به‌ویژه در مناطق مرزی محروم، فراهم آورد.

آینده امنیت سلامت در دستان پیمان شانگهای

در پایان باید تاکید کرد که جهان آینده دیگر اجازه نخواهد داد که امنیت سلامت ملت‌ها به عواملی خارج از کنترلشان وابسته باشد. پیمان شانگهای با تکیه بر سرمایه‌های انسانی، مالی و جغرافیایی خود، این فرصت استثنایی را دارد که نه تنها به یک قطب اقتصادی-امنیتی، بلکه به یک «قطب سلامت» تأثیرگذار در نظام بین‌الملل تبدیل شود. این گذار، نیازمند اراده سیاسی قوی، دوراندیشی استراتژیک و سرمایه‌گذاری بلندمدت است. آینده به بلوکی تعلق خواهد داشت که امنیت و رفاه شهروندان خود را در اولویت نخست قرار دهد، و اقتصاد درمان، کلید طلایی دستیابی به این هدف متعالی است.