هویت زبانی در دو پرده؛

ملتی که زبان مشترک و ملی ندارد، آسیب‌پذیر و شکننده است

زنده‌یاد استاد فرشچیان سالیان دراز در آمریکا زندگی کرده بود، هنگام دریافت جایزه‌ای مهم، در دانشگاه هاروارد، با فروتنی گفت: «به زبان فارسی، زبان مادری‌ام، سخن می‌گویم.» او می‌دانست اگر غربیان هنر او را ارج می‌نهند، محتوای سخش را نیز درک می‌کنند. با آن خاطره به سراغ یک اتفاق می رویم.

شاید شما هم فیلم سفر آقای دکتر ایوبی به جزایر بالی اندونزی

( جهت شرکت در اجلاس بین‌المللی چاندی ۲۰۲۵ با محوریت میراث‌فرهنگی، هنر روایت‌گری، دیپلماسی فرهنگی و نوآوری) را دیده باشید؛ جایی که او در آغاز شعر درست و مناسبی از مولانا را می‌خواند و در پاسخ تشویق حاضران می‌گوید: «Thank you» و نطق خود را به زبان فرانسوی ادامه می‌دهد.

به گزارش پایگاه خبری سپاهان خبر; با دیدن این فیلم نکته‌ای درخور تأمل یافتم که خیرخواهانه و برای اصلاح و اعتلای فرهنگ ایران می‌گویم: زبان، مهم‌ترین مؤلفۀ هویت ملی است. ملتی که زبان مشترک و ملی ندارد، آسیب‌پذیر و شکننده است، زبان فارسی، زبان رسمی و مشترک ایرانیان است؛ زبانی شناخته شده و دارای گنجینه‌ای سترگ از ادب و فرهنگ. اشتباه است که برخی در رویدادهای بین‌المللی زبان فارسی را کنار می‌گذارند و به انگلیسی، فرانسوی یا عربی سخن می‌گویند، گویی این کار فضیلتی دارد!.

آقای ایوبی که رئیس مرکز بین‌الملل وزارت میراث فرهنگی است و زبان فرانسوی می‌دانند و در رویدادی با موضوع «میراث فرهنگی، روایت‌گری، دیپلماسی و نوآوری» شرکت کرده است. اندونزی کشوری مسلمان با زبان رسمی خود است؛ جای پرسش است در رویدادی فرهنگی و مهم چرا باید زبان ملی خود را کنار بگذارند و به زبانی سخن بگویند که نه زبان رسمی اندونزی است و نه زبان اجلاس و نه حتی زبان اقلیتی از مردم آنجا؟

دانستن زبان‌های دیگر توانایی است ولی مسئولان فرهنگی باید نمایندۀ فرهنگ ایران باشند، نه مروج فرهنگ و زبان‌های دیگر. فرانسه سالانه میلیاردها یورو صرف ترویج زبان می‌کند؛ چرا ما باید داوطلبانه چنین هدیه‌ای به آنها بدهیم؟

شاید آقای ایوبی گمان کرده که با این زبان، سخنش بیشتر شنیده می‌شود یا توانمندی خود را در جایگاه نمایندگی ایران پررنگ‌تر می‌کند. این برداشت نادرست است؛ زیرا در دیپلماسی فرهنگی، بیش از انتقال محتوا، نمایندۀ «زبان و هویت ملی» خود بودن اهمیت دارد. سخن گفتن به زبان فارسی با همۀ ظرفیت‌ها و ظرافت‌ها و سپردن ترجمه به دبیرخانه، هم رسم متعارف چنین رویدادهایی است و هم اعتبار فرهنگی ایران را برجسته‌تر می‌کند.

این نقد دوستانه از سر دغدغه‌مندی است؛ امید است مسئولان فرهنگی و سیاسی ما اهمیت زبان‌ فارسی را به‌عنوان مولفۀ هویت‌‌ ملی‌ ایران بیش از پیش بشناسند و پاس بدارند.