چالش‌های پنهان حفاظت از میراث فرهنگی اصفهان؛

مسجدهای تاریخی در انتظار یاری نهادها و وعده‌های توخالی

اصفهان، شهر گنبدهای فیروزه‌ای و نگارخانه‌ی بی‌بدیل تاریخ ایران، این روزها با چالشی عمیق در حفظ گنجینه‌های میراث فرهنگی خود روبرو است. در میان هیاهوی شکوه گذشته، زمزمه‌های نگران‌کننده‌ای از بی‌توجهی و وعده‌های بی‌ثمر به گوش می‌رسد؛ زمزمه‌هایی که حکایت از وضعیت بغرنج یکی از مساجد تاریخی و بی‌نظیر این شهر، مسجد سید، دارد.

به گزارش سپاهان خبر; با وجود هشدارهای مکرر رسانه‌ها و برگزاری نشست‌های متعدد، این بنای ارزشمند همچنان در انتظار یاری نهادها برای مرمت و نجات از آسیب‌های جدی است. این وضعیت، تنها محدود به مسجد سید نیست و سردر جورجیر نیز مدت‌ها در برزخ بی‌توجهی مانده بود تا آنکه میراث فرهنگی خود آستین بالا زد.

وعده‌های بی‌ثمر؛ مسجد سید، قربانی بی‌مهری نهادهای متولی

هادی اللهیاری، مدیر گروه امانی مرمت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، با لحنی سرشار از نگرانی از وضعیت کنونی مسجد سید سخن می‌گوید: با وجود برگزاری نشست‌های متعدد درباره مرمت مسجد سید و هشدارهای سال‌های اخیر رسانه‌ها، هیچ نهادی برای بهبود شرایط بحرانی این بنا پای کار مرمت نیامد.

این گفته‌ها تصویر روشنی از چالش‌های پیش‌روی میراث فرهنگی استان ارائه می‌دهد. مسجد سید، از شاهکارهای دوره قاجار، امروز در سایه کم‌توجهی متولیان امر، دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیری شده است؛ ترک‌های عمیق و نشست‌های نامتقارن، شاهدی بر فرونشست زمین و بی‌مهری‌هایی است که این اثر تاریخی را به ورطه نابودی کشانده است.

پیگیری‌های بی‌نتیجه و تقاضای مستمر میراث فرهنگی اصفهان

اللهیاری در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا، به صراحت از عدم همکاری سایر دستگاه‌ها گلایه می‌کند: در نشست اخیر کمیته فنی استانداری درباره مسجد سید و مسجد جامع عتیق مقرر شد دستگاه‌های دیگر نیز برای کمک به مرمت این بناها پای کار بیایند، اما در عمل فقط میراث فرهنگی اقدامات اجرایی انجام داده است. او می‌افزاید: فرونشست و آسیب‌های مسجد سید سال‌هاست که در تیتر رسانه‌ها مطرح می‌شود، اما غیر از میراث فرهنگی، هیچ ارگانی حتی برای مستندسازی یا اختصاص اعتبار ورود نکرده است.

این اداره کل طی سه سال اخیر، تنها توانسته است اقدامات اضطراری مانند مرمت بام‌ها و ضلع جنوبی را پیش ببرد، اما برای حل ریشه‌ای مشکلات، همچنان در انتظار تخصیص اعتبار از سوی سایر نهادهاست. اللهیاری همچنین از ارسال مکرر درخواست‌های اعتبار توسط شخص مدیرکل میراث فرهنگی استان به چندین نهاد مختلف و تهیه گزارش‌های هفتگی برای نمایندگان مجلس و تهران خبر داد، اما تأکید کرد که تاکنون نتیجه ملموسی از این پیگیری‌ها حاصل نشده است.

این وضعیت، نه تنها دلسردکننده است، بلکه نشان‌دهنده لزوم بازنگری جدی در رویکرد نهادهای مسئول نسبت به حفظ میراث ملی است.

مرمت مسجد جامع عتیق؛ نقطه‌ی امید در میان چالش‌ها

در کنار این دغدغه‌ها، خبرهایی از روند مثبت مرمت در مسجد جامع عتیق اصفهان نیز به گوش می‌رسد. مدیر گروه امانی مرمت میراث فرهنگی اصفهان با اشاره به پروژه‌های جاری در این مسجد تاریخی گفت: در سال گذشته، مرمت سنگین گنبد خسروی آغاز و امسال به پایان خواهد رسید.

وی افزود که مرمت گنبد تاج‌الملک نیز به صورت پیوسته با حضور استادکاران برجسته ادامه دارد. این گنبد که در بخش شمال شرقی مسجد جامع و در کنار قدیمی‌ترین سردر آن قرار دارد، به احتمال زیاد متعلق به دوره صفوی است و مرمت آن نمادی از تلاش‌های بی‌وقفه میراث فرهنگی در حفظ این گنجینه بی‌نظیر است.

سردر جورجیر؛ پایانی بر انتظاری طولانی

یکی دیگر از موفقیت‌های اخیر میراث فرهنگی اصفهان، به پایان رسیدن پروژه مرمت سردر تاریخی جورجیر است. اللهیاری در این باره اظهار داشت: یکی از پروژه‌هایی که پس از سال‌ها انتظار به مرحله اجرا رسیده، سردر تاریخی جورجیر است که به رغم داشتن متولی، مرمت آن به تعویق افتاده بود و شهرداری نیز ورود نکرد؛ اما میراث فرهنگی با تهیه طرح و اخذ مجوز از شورای فنی، عملیات مرمت را آغاز کرده و پیش‌بینی می‌شود این پروژه تا یک ماه آینده به پایان برسد.

سردر جورجیر مربوط به مسجدی با همین نام از دوره آل بویه است که بعدها در دوران صفوی، مسجد حکیم را بر جای آن بنیان گذاشتند. این سردر با معماری سبک رازی، امروز یکی از ورودی‌های مسجد حکیم است و مرمت آن نشان‌دهنده اراده میراث فرهنگی در تکمیل پروژه‌های معطل مانده است.

حفاظت از میراث فرهنگی یک مسئولیت جمعی است

پروفسور محمد کریمی، استاد مرمت بناهای تاریخی و از متخصصان برجسته میراث فرهنگی، در این باره می‌گوید: حفاظت از میراث فرهنگی یک مسئولیت جمعی است و صرفاً به عهده یک نهاد خاص نیست. وقتی سخن از فرونشست و آسیب‌های جدی به بناهایی چون مسجد سید به میان می‌آید، ابعاد آن فراتر از مسائل صرفاً فنی است و به بحث‌های بودجه‌ای و هماهنگی بین‌بخشی باز می‌گردد.

نهادهای مرتبط، از استانداری گرفته تا شهرداری و سازمان برنامه و بودجه، باید با دیدی ملی به این قضیه بنگرند و اعتبارات لازم را برای پیشگیری از تخریب این گنجینه‌ها فراهم کنند. تا زمانی که این هم‌افزایی و مسئولیت‌پذیری جمعی وجود نداشته باشد، شاهد تکرار این داستان‌های تلخ خواهیم بود.

نگاهی به آینده میراث فرهنگی اصفهان

وضعیت موجود مسجد سید اصفهان و دیگر بناهای تاریخی این شهر، زنگ خطری جدی برای متولیان امر است. اگرچه میراث فرهنگی استان تلاش‌های فراوانی را در این راستا انجام داده، اما بدون حمایت و مشارکت فعال سایر نهادها، روند تخریب این آثار ارزشمند متوقف نخواهد شد. امید است با افزایش آگاهی عمومی و فشار رسانه‌ها، و همچنین بازنگری در سیاست‌گذاری‌های کلان، شاهد هم‌افزایی بیشتر و مسئولیت‌پذیری جمعی در راستای حفاظت از میراث باشکوه اصفهان باشیم تا این گنجینه‌ها برای نسل‌های آینده نیز حفظ شوند.