نرخ «تن بر کیلومتر» بهزودی افزایش مییابد
استان اصفهان، که روزگاری به داشتن رودخانه‌ای پرآب و جاری به نام زاینده‌رود شهرت داشت، امروز با یکی از عمیق‌ترین بحران‌های آبی تاریخ خود روبرو است. سد زاینده‌رود به عنوان قلب تپنده تأمین آب این استان و مناطق همجوار، در سال‌های اخیر با کاهش بی‌سابقه ذخیره آب مواجه شده است.
بر اساس آخرین گزارش‌های رسمی، در حال حاضر تنها ۳۵۷ میلیون مترمکعب آب در مخزن این سد وجود دارد که این رقم نشان‌دهنده پر شدن تنها ۲۹ درصد از ظرفیت سد است؛ یعنی ۷۱ درصد از مخزن سد خالی است. این وضعیت نسبت به سال گذشته که ۴۳۹ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده بود، کاهش محسوسی را نشان می‌دهد و در مقایسه با میانگین بلندمدت، کاهش ذخیره آب به ۶۲ درصد رسیده است.
به گزارش وب سایت خبری سپاهان خبر; این کاهش ذخیره آب، تنها بخشی از یک بحران چندوجهی است که ریشه در عوامل مختلفی دارد. یکی از مهم‌ترین این عوامل، کاهش بارش‌ها در سرشاخه‌های زاینده‌رود است. از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر سال قبل) تاکنون، میانگین بارش در این منطقه نسبت به سال گذشته ۱۷ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۳۰ درصد کاهش یافته است.
این کاهش بارش، همراه با افزایش دما و تبخیر، وضعیت را به مراتب بحرانی‌تر کرده است. اما خشکسالی تنها دلیل این بحران نیست. رشد جمعیت شهر اصفهان و شهرهای اطراف، تغییر الگوی مصرف آب، توسعه صنایع و افزایش نیاز به آب در بخش‌های مختلف، فشار مضاعفی بر منابع آبی وارد کرده است. همچنین، طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های زاینده‌رود به سایر استان‌ها و برداشت‌های غیرمجاز و بیش از حد در بالادست، جریان طبیعی آب در رودخانه را به شدت کاهش داده است.
مدیریت ناکارآمد منابع آب نیز سهم بزرگی در تشدید این بحران داشته است. توزیع نامناسب آب در بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب، همراه با عدم توجه کافی به بهینه‌سازی مصرف و اصلاح الگوی کشت، باعث هدررفت حجم زیادی از آب شده است. این وضعیت، پیامدهای گسترده‌ای در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی داشته است.
در بخش کشاورزی، کاهش ذخیره آب باعث شده تا بخش قابل توجهی از اراضی زراعی استان اصفهان که حدود ۴۸۵ هزار هکتار است، زیر کشت نرود. این موضوع به کاهش تولید محصولات کشاورزی، افزایش قیمت مواد غذایی و بیکاری کشاورزان منجر شده است. در بعد اجتماعی نیز، کاهش آب و خشک شدن زاینده‌رود باعث بروز تنش‌های اجتماعی و اعتراضات مردمی در شهرهای مختلف استان شده است. مهاجرت روستاییان به شهرها و افزایش حاشیه‌نشینی از دیگر پیامدهای این بحران است.
پیامدهای زیست‌محیطی این بحران نیز بسیار جدی است. خشک شدن زاینده‌رود و کاهش آب تالاب گاوخونی، باعث نابودی اکوسیستم‌های آبی و کاهش تنوع زیستی در منطقه شده است.
این موضوع، تهدیدی جدی برای محیط زیست و حیات وحش منطقه محسوب می‌شود. سد زاینده‌رود با ظرفیت اسمی یک میلیارد و ۲۳۹ میلیون مترمکعب، یکی از اصلی‌ترین سدهای مرکز کشور و تأمین‌کننده آب آشامیدنی، محیط زیست، کشاورزی و صنعت در منطقه مرکزی ایران است. این سد قوسی‌شکل که در سال ۱۳۴۹ به بهره‌برداری رسید، در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان و در شهرستان چادگان قرار دارد. اما امروز، عملکرد این سد به دلیل کاهش شدید ذخیره آب، با چالش‌های جدی مواجه شده است.
به گزارش سپاهان خبر; راه برون‌رفت از این بحران، نیازمند نگاهی جامع و همه‌جانبه است. مدیریت یکپارچه و هوشمند منابع آب، نظارت دقیق بر برداشت‌ها، توزیع عادلانه آب و جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز، از جمله راهکارهای اصلی است. اصلاح الگوی کشت و استفاده از روش‌های آبیاری نوین نیز می‌تواند مصرف آب در بخش کشاورزی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
آموزش کشاورزان و تشویق آنان به استفاده از گونه‌های کم‌آب‌بر، از دیگر راهکارهای مؤثر است. احیای جنگل‌های زاگرس در بالادست زاینده‌رود نیز نقش مهمی در افزایش نفوذپذیری خاک، کاهش تبخیر و افزایش ذخیره آب زیرزمینی دارد. اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری در بالادست زاینده‌رود، می‌تواند به افزایش ذخیره آب زیرزمینی و کاهش رواناب‌های سطحی کمک کند. این پروژه‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی و دولتی است.
فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی در زمینه صرفه‌جویی در مصرف آب نیز از راهکارهای بلندمدت مقابله با بحران آب است. رسانه‌ها، مدارس و مراکز آموزشی می‌توانند نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند. تنها با همکاری همه جانبه دولت، بخش خصوصی و مردم، می‌توان امیدوار بود که بحران آب در حوضه زاینده‌رود مدیریت و کنترل شود. در غیر این صورت، پیامدهای این بحران می‌تواند به مراتب وخیم‌تر از آنچه امروز شاهد آن هستیم باشد.
در پایان، باید تأکید کرد که بحران آب در استان اصفهان و حوضه زاینده‌رود، تنها یک چالش زیست‌محیطی نیست، بلکه تهدیدی جدی برای اقتصاد، جامعه و آینده این منطقه محسوب می‌شود.
مدیریت صحیح منابع آب، اصلاح الگوی مصرف، احیای منابع طبیعی و مشارکت عمومی، کلید عبور از این بحران است. گزارش‌های رسمی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، سازمان هواشناسی کشور، وزارت جهاد کشاورزی، اداره کل محیط زیست استان اصفهان و مرکز آمار ایران، همگی بر وخامت وضعیت و ضرورت اقدام فوری تأکید دارند. امید است با اتخاذ راهکارهای علمی و مشارکت عمومی، گام‌های مؤثری برای مدیریت بحران آب در منطقه برداشته شود.
برای مطالعه بیشتر اخبار محیط زیست کلیک کنید.
دیدگاهتان را بنویسید