هشدار استاندار اصفهان درباره پدیده فروریزش شهر؛

فرونشست دیگر «زلزله خاموش» نیست، آتشفشانی فوران کرده است

فرونشست زمین به عنوان یکی از مخاطرات زیست‌محیطی و زمین‌شناسی، در اصفهان به مرحله‌ای بحرانی رسیده است که دیگر نمی‌توان آن را زلزله خاموش خواند بلکه با سرعتی جهشی و پیامدهایی فاجعه‌بار، همچون آتشفشانی فوران کرده است.

به گزارش پایگاه خبری سپاهان خبر; این پدیده نه تنها زیرساخت‌ها، ساختمان‌ها و پروژه‌های عمرانی را تهدید می‌کند بلکه میراث فرهنگی چند هزار ساله‌ای را که اصفهان به عنوان نگین تمدن ایران و جهان در خود جای داده، در معرض نابودی قرار داده است. در این گزارش به بررسی ابعاد این بحران از دیدگاه استاندار اصفهان و گزارش‌های علمی و کارشناسی پرداخته شده است.

جاذبه‌های تاریخی اصفهان فقط متعلق به مردم این شهر و ایران نیست

مهدی جمالی‌نژاد، استاندار اصفهان، با تأکید بر جهانی بودن آثار تاریخی این شهر گفت: «جاذبه‌های تاریخی اصفهان فقط متعلق به مردم این شهر و ایران نیست، بلکه میراثی جهانی است که تمدنی ارزشمند برای کل ایران رقم زده و حفظ آن وظیفه‌ای همگانی است.» وی هشدار داد که «نرخ فرونشست در برخی مناطق شهری اصفهان به ۱۵ تا ۱۸ سانتی‌متر در سال رسیده و همچون آتشفشانی فعال، میراث تاریخی و تمدن چند هزار ساله اصفهان را تهدید می‌کند.»

میزان فرونشست و تاثیر آن بر گستره استان

بر اساس جدیدترین مطالعات و گزارش‌ها، نرخ فرونشست سالانه در اصفهان چندین برابر حد استاندارد جهانی (۴ میلیمتر در سال) است و مناطق وسیعی به وسعت بیش از ۱۴۵ هزار هکتار را تحت تأثیر قرار داده است. این پدیده در بخش‌های شمالی دشت اصفهان شدت دارد و به سمت مناطق شهری پیشروی کرده است، به طوری که بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در پهنه‌های پرخطر استان زندگی می‌کنند.

پیامدهای زیستی، عمرانی و فرهنگی

فرونشست زمین تنها یک مسأله زمین‌شناسی نیست؛ این پدیده به طور مستقیم زندگی روزمره مردم، ساختمان‌ها، پل‌ها، مراکز درمانی، مساجد و آثار باستانی نظیر میدان نقش جهان را تحت تأثیر قرار داده است. کارشناسان هشدار داده‌اند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌ها وارد شده و اگر این روند ادامه یابد بسیاری از بخش‌های اطراف اصفهان به بیابان تبدیل خواهد شد که پیامد آن نابودی کشاورزی و کاهش کیفیت زندگی است.

دلایل شکل‌گیری پدیده فرونشست

ریشه اصلی این بحران، برداشت بی‌رویه و بیش از حد آب‌های زیرزمینی، خشک شدن رودخانه زاینده‌رود و کاهش سطح آبخوان‌های منطقه است. این موضوع باعث بروز حفره‌های خالی زیرسطحی شده که به تدریج زمینه فرونشست را فراهم می‌کند. پژوهش‌های تخصصی حاکی است حجم خلأ زیر زمین اصفهان به حدود ۲۳ میلیارد مترمکعب رسیده و این موضوع به یک معضل فراگیر تبدیل شده است.

اقدامات مدیریت و نیاز به حل فوری بحران

مسؤولان استان و کارشناسان زیست‌محیطی بر این باورند که با توجه به حساسیت موضوع باید اقدامات فوری و علمی برای کنترل برداشت از آب‌های زیرزمینی و بازسازی جریان دائمی زاینده‌رود انجام شود. استاندار جمالی‌نژاد از پروژه‌های عمرانی متعدد در هفته دولت نیز یاد کرد اما خطاب به عموم تأکید کرد که بدون کنترل دقیق این روند، نمی‌توان خطرات آتی را مهار کرد.

تهدید میراث تاریخی و فرهنگی

اصفهان با بیش از ۲۲ هزار اثر تاریخی از جمله بناهای ثبت شده جهانی، مورد توجه جهانیان است. فرونشست با بالا رفتن نرخ سقوط زمین، این گنجینه‌های ارزشمند را در خطر نابودی قرار داده است؛ موضوعی که استاندار آن را معادل فوران یک آتشفشان می‌داند و از ضرورت حفظ آن به عنوان مسئولیتی ملی و جهانی سخن می‌گوید.

نگاهی به آینده اصفهان

اگر فرونشست همچنان به این شیوه ادامه داشته باشد، پیش‌بینی شده که تا ۳۰ سال آینده بخش‌هایی از شهر اصفهان بیش از ۶ متر پایین‌تر خواهند نشست، که چنین تحولاتی زندگی و فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی و گردشگری را با چالش‌های جدی مواجه خواهد ساخت.
بحران فرونشست در اصفهان یک هشدار جدی برای مسئولان و شهروندان است.

این پدیده اکنون دیگر پنهان و خاموش نیست بلکه فورانی فعال است که نیازمند مدیریت علمی، همکاری گسترده علمی و اجتماعی و اتخاذ سیاست‌های جامع زیست‌محیطی می‌باشد. حفظ این میراث عظیم تاریخی و تضمین امنیت و رفاه مردم در گرو اقدامات عاجل و دانش‌محور است.