فرسودگی فاضلاب سد راه توسعه پایدار شهری است

چالش بزرگ شهر زیر پوست شهر

اصفهان، شهر تاریخی و فرهنگی ایران، در دهه‌های اخیر با چالش‌های جدی زیرساختی مواجه شده که یکی از مهم‌ترین آنها فرسودگی شبکه فاضلاب شهری است. این شبکه که بیش از ۵۵ سال پیش احداث شده، به دلیل گذشت زمان، افزایش جمعیت و کمبود نگهداری مناسب، اکنون به یکی از تهدیدهای اصلی سلامت عمومی، محیط زیست و توسعه اقتصادی شهر تبدیل شده است. اصلاح و نوسازی این زیرساخت حیاتی، علاوه بر ارتقای کیفیت خدمات شهری، زمینه‌ساز جذب سرمایه، ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه فناوری‌های نوین در مدیریت شهری خواهد بود.

– وضعیت فعلی شبکه فاضلاب اصفهان و چالش‌های موجود

شبکه فاضلاب اصفهان بیش از ۴ هزار کیلومتر طول دارد که حدود ۳۰۰ کیلومتر از آن در وضعیت بحرانی و ۳۰ کیلومتر در وضعیت فوق بحرانی قرار گرفته است. این شبکه که قدمتی بیش از نیم قرن دارد، با توجه به عمر مفید استاندارد حدود ۳۰ سال، دچار فرسودگی شدید شده است. این فرسودگی منجر به بروز حوادثی مانند فروریزش زمین در خیابان‌های مختلف شهر و خطرات جانی برای شهروندان شده است. همچنین در برخی مناطق پیرامونی، شبکه فاضلاب به طور کامل اجرا نشده و ترکیب فاضلاب با آب چاه‌ها باعث آلودگی شدید محیط زیست و مشکلات بهداشتی شده است.

– تأثیرات اقتصادی و اجتماعی فرسودگی شبکه فاضلاب

فرسودگی شبکه فاضلاب باعث کاهش بهره‌وری خدمات شهری و افزایش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات شده است. همچنین آلودگی منابع آب و محیط زیست، سلامت عمومی را به خطر انداخته و کیفیت زندگی شهروندان را کاهش داده است. این وضعیت می‌تواند اثرات منفی بر جذب سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی منطقه داشته باشد. از سوی دیگر، نوسازی شبکه فاضلاب فرصت‌های شغلی در بخش‌های ساخت و ساز، فناوری و خدمات شهری ایجاد می‌کند و به توسعه پایدار کمک می‌کند.

– برنامه‌ها و اقدامات انجام شده برای بازسازی شبکه فاضلاب

اصفهان از اولین شهرهای ایران بود که بیش از ۵۵ سال پیش شبکه فاضلاب شهری را راه‌اندازی کرد. با شروع مشکلات فرسودگی در دهه ۸۰، برنامه‌های بازسازی و نوسازی این شبکه از سال ۱۳۸۴ با دریافت ردیف اعتباری ملی آغاز شد و در سال ۱۳۸۸ نیز مبلغ ۵۰ میلیون یورو از محل فاینانس خارجی برای این منظور جذب شد. تاکنون بیش از ۲۰۰ کیلومتر از شبکه فرسوده در نقاط مختلف شهر اصلاح شده است، اما این میزان کافی نیست و نیاز به تخصیص اعتبارات بیشتر وجود دارد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان اعلام کرده است که برای اصلاح ۴۴ کیلومتر از شبکه در اولویت، حدود ۲۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است و پروژه‌های اصلاح خطوط انتقال و شبکه فاضلاب به ارزش ۱۳۰ میلیارد تومان در حال اجراست. همچنین مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان بر لزوم تخصیص اعتبارات ملی برای بازسازی شبکه‌های فرسوده تأکید کرده و گفته است که در سال‌های اخیر ۱۹۳ کیلومتر از شبکه‌های فاضلاب بازسازی و ایمن شده است.

– چالش‌های مالی و نیاز به همکاری بین‌بخشی

یکی از اصلی‌ترین موانع در مسیر بازسازی شبکه فاضلاب اصفهان، کمبود منابع مالی است. نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی اعلام کرده که برای بازسازی ۳۰۰ کیلومتر شبکه فاضلاب، حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است، در حالی که اعتبارات تخصیص یافته بسیار کمتر از این رقم است. این اختلاف فاحش میان نیاز واقعی و منابع موجود، روند نوسازی را کند کرده و مشکلات زیرساختی را تشدید می‌کند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز بر اهمیت همکاری تمامی نهادهای مرتبط، از شهرداری تا وزارت کشور، برای حل این بحران تأکید کرده است. وی همچنین به پروژه‌های در دست اقدام برای اصلاح شبکه در مناطق بحرانی مانند بزرگراه آقابابایی و خیابان پروین اشاره کرده است.

– تأثیر فرونشست زمین بر شبکه فاضلاب

یکی از عوامل تشدیدکننده مشکلات شبکه فاضلاب، پدیده فرونشست زمین در اصفهان است که به دلیل کاهش بارش‌ها، تغییر اقلیم و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی به مرحله بحرانی رسیده است. فرونشست باعث حرکت زمین و شکست سازه‌های مدفون شبکه آب و فاضلاب می‌شود که منجر به نشت آب و فاضلاب و شسته شدن خاک اطراف می‌گردد. این پدیده، همراه با فرسودگی، باعث افزایش حوادث شکستگی خطوط آب و فاضلاب شده است.

– تجارب جهانی در مدیریت و بازسازی شبکه فاضلاب

کشورهای پیشرفته مانند آلمان و هلند با سرمایه‌گذاری‌های کلان و برنامه‌ریزی دقیق، توانسته‌اند شبکه‌های فاضلاب خود را به صورت جامع بازسازی و به‌روزرسانی کنند. در آلمان، استفاده از فناوری‌های نوین مانند لوله‌گذاری بدون حفاری (CIPP) و سیستم‌های هوشمند پایش وضعیت شبکه، موجب افزایش عمر مفید زیرساخت‌ها و کاهش هزینه‌های نگهداری شده است. این تجارب نشان می‌دهد که بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تأمین منابع مالی پایدار، کلید موفقیت در مدیریت زیرساخت‌های فاضلاب است.

– چشم‌انداز و راهکارهای توسعه‌ای

برای عبور از بحران فرسودگی شبکه فاضلاب اصفهان، نیازمند تخصیص سریع و کافی منابع مالی، استفاده از فناوری‌های نوین و تقویت همکاری بین‌بخشی هستیم. برنامه‌ریزی جامع برای اولویت‌بندی مناطق بحرانی و کنترل مصرف آب نیز باید در دستور کار قرار گیرد. با این اقدامات، می‌توان به توسعه پایدار شهری، ارتقای کیفیت زندگی و جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید دست یافت و فرصت‌های شغلی گسترده‌ای ایجاد کرد.