نصف جهان پایتخت دیپلماسی علمی
دریاچه نمک آران و بیدگل، واقع در مرز سه استان اصفهان، قم و سمنان، از ذخایر ارزشمند طبیعی ایران است که طی سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی، سدسازی‌های متعدد و برداشت بی‌رویه منابع، به شدت در معرض نابودی قرار گرفته است.
به گزارش پایگاه خبری سپاهان خبر; در این میان، طرحی برای ایجاد شهرک شیمیایی و معدنی با هدف استخراج مواد معدنی از جمله پتاسیم، لیتیوم و منیزیم پس از وقفه‌ای چند ساله دوباره در دستور کار قرار گرفته است. این پروژه با بودجه‌ای بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان و حمایت بخش خصوصی و شرکت شهرک‌های صنعتی استان اصفهان، در حالی پیشنهادی برای توسعه اقتصادی منطقه محسوب می‌شود که نگرانی‌های زیست‌محیطی بسیاری را برانگیخته و مناقشات کارشناسی و مدیریتی گسترده‌ای به دنبال داشته است.
موقعیت جغرافیایی و اهمیت دریاچه نمک آران و بیدگل
دریاچه نمک در قلب کویر مرکزی ایران واقع شده است و به عنوان بزرگ‌ترین منبع نمک صنعتی کشور شناخته می‌شود. واقع شدن این دریاچه در تقاطع استان‌های اصفهان، قم و سمنان اهمیت استراتژیکی برای توسعه‌های صنعتی منطقه به شمار می‌آید. مجموعاً ۴۱ درصد از مساحت دریاچه در حوزه شهرستان آران و بیدگل و سهم باقی‌مانده بین استان‌های قم و سمنان تقسیم شده است. این دریاچه نقش بسزایی در تعادل اقلیمی منطقه و جلوگیری از تشدید ریزگردهای نمکی دارد.
جزئیات طرح احداث شهرک شیمیایی و معدنی
طرح احداث این شهرک در ۵۰ هکتار از دریاچه نمک آران و بیدگل مدنظر است که با هدف استخراج گسترده پتاس، لیتیوم و سایر کانی‌ها، ایجاد و بهره‌برداری از ترانشه‌هایی به طول حدود ۱۵ کیلومتر پیشنهاد شده است. در این روش شورابه‌های نمکی از طریق لوله‌کشی به واحدهای فرآوری منتقل شده و مواد معدنی استحصال می‌شوند. پیش‌تر، این پروژه به دلیل نبود ارزیابی زیست‌محیطی و ملاحظات حفاظت محیط‌زیست متوقف شده بود، اما اکنون در جلسات استانی و ملی مورد بازبینی قرار گرفته است.
نگرانی‌های زیست‌محیطی و واکنش سازمان حفاظت محیط زیست
حسین اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان، در گفتگو با خبرگزاری مهر اشاره کرده است که برداشت پتاس از این دریاچه از دهه هشتاد مطرح بوده و مجوزی بدون انجام ارزیابی‌های زیست‌محیطی صادر شده بود.
اکبری ضمن بیان روند توقف عملیات برداشت ترانشه‌ای پیشین، تاکید کرد که برگزاری جلسه‌ای تخصصی بین وزارتخانه‌های مرتبط و نمایندگان استان‌های مجاور برای ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی ضروری است. تصمیم نهایی درباره اجرای طرح منوط به تایید روش بهره‌برداری و ارائه گزارش کامل ارزیابی محیطی خواهد بود.
اهمیت طرح برای توسعه اقتصادی منطقه
در مذاکرات و جلسات استانی، حامیان طرح، احداث شهرک شیمیایی و معدنی را فرصتی طلایی برای استخراج منابع ارزشمند از دریاچه می‌دانند و از آن برای ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای شهرستان آران و بیدگل و استان اصفهان یاد می‌کنند. همچنین ظرفیت استخراج سالانه ۹۰ هزار تن نمک خوراکی و صنعتی توسط شرکت‌های فعال، زمینه‌ساز توسعه بیشتر این منطقه در قالب صنایع تبدیلی دانسته می‌شود. طرح احداث این شهرک در صورت رعایت ملاحظات زیست‌محیطی می‌تواند علاوه بر تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع معدنی، به رشد اقتصادی منطقه کمک شایانی نماید.
اثرات منفی احتمالی و چالش‌های زیست‌محیطی
از سوی دیگر، منتقدان می‌گویند که برداشت بی‌رویه شورابه‌ها و تخریب گسترده بستر دریاچه می‌تواند منجر به تخریب زیستگاه‌های طبیعی، تشدید خشکی منطقه و افزایش ریزگردهای نمکی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب‌رسان به محیط زیست استان‌های اطراف شود. خشک شدن دریاچه نمک طی سال‌های گذشته به دلیل سدسازی و تغییر رژیم آبی، نشان از حساسیت بالا و آسیب‌پذیری این اکوسیستم دارد. تامین حقابه‌های محیط‌زیستی و استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیند استخراج از جمله شروط ضروری برای ادامه این پروژه دانسته شده است.
دریاچه نمک یکی از مهم‌ترین ذخایر زیست‌محیطی منطقه است
دکتر نرگس محمدی، کارشناس محیط‌زیست و پژوهشگر حوزه اقلیم و خشکسالی، با اشاره به اهمیت اکوسیستم دریاچه نمک و نقش حیاتی آن در جلوگیری از ریزگردها در گفت‌وگو با سپاهان خبر گفت : دریاچه نمک یکی از مهم‌ترین ذخایر زیست‌محیطی منطقه است که اگر به درستی مدیریت نشود، علاوه بر نابودی بخشی از ذخایر طبیعی کشور، می‌تواند به افزایش آلودگی هوا و خشکی بیابان در استان‌های اطراف دامن بزند.
احداث شهرک شیمیایی و استخراج معدنی بدون مطالعه دقیق و پیاده‌سازی کامل ارزیابی اثرات زیست‌محیطی، یک ریسک بزرگ است که می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به روند تعادل اکولوژیکی این منطقه وارد کند. لازم است ملاحظات زیست‌محیطی، خصوصاً آبزیان و پوشش گیاهی نواحی اطراف، به عنوان اولویت‌های اصلی در پروژه لحاظ شوند و از فناوری‌های مدرن برای کاهش اثرات سوء استفاده شود.
وی در ادامه تاکید دارد که همکاری دقیق بین دستگاه‌های محیط‌زیست، وزارتخانه‌های ذی‌ربط و بخش خصوصی برای طراحی راهکارهای حفاظتی از اهمیت بالایی برخوردار است تا توسعه اقتصادی با حفظ اکوسیستم همراه باشد.
استفاده از ظرفیت‌های اینچنینی نیازمند مطالعات اقتصادی دقیق و سرمایه‌گذاری بلندمدت
مهندس علی رضایی، کارشناس توسعه اقتصادی استان اصفهان، درباره اهمیت طرح به خبرنگار ما گفت : شهرک‌های شیمیایی و معدنی می‌توانند نقشی کلیدی در جذب سرمایه و ایجاد اشتغال پایدار ایفا کنند. با این‌که نگرانی‌هایی درباره مسائل زیست‌محیطی مطرح است، اما می‌توان با تعاملی سازنده بین سازمان‌ها و استفاده از فناوری‌های نوین استخراج، پایداری توسعه اقتصادی منطقه را تضمین کرد.
همچنین بهره‌برداری اصولی از منابع طبیعی کشور مسئولیتی ملی است و اگر طرح با رعایت دقیق استانداردهای زیست‌محیطی اجرا شود، قادر است به جریان رونق صنعت و اقتصاد استان اصفهان و شهرستان آران و بیدگل کمک شایانی کند. این پروژه می‌تواند فرصت مناسبی برای توسعه زیرساخت‌های صنعتی، جذب نیروی کار و ارتقای شرایط اقتصادی محلی باشد.
رضایی معتقد است که استفاده از ظرفیت‌های اینچنینی نیازمند مطالعات اقتصادی دقیق و سرمایه‌گذاری بلندمدت است و باید شبکه‌های حمل و نقل و خدمات حمایتی نیز توسعه یابند تا تاثیرات مثبت طرح به تمام سطوح جامعه سرایت کند.
ضرورت رعایت اصول زیست‌محیطی، انجام ارزیابی‌های دقیق و مشارکت تمامی نهادهای ذی‌ربط
طرح احداث شهرک شیمیایی و معدنی در دریاچه نمک آران و بیدگل یکی از مهم‌ترین محورهای توسعه استان اصفهان در سال‌های آینده است که می‌تواند به منبعی مناسب برای اشتغال، تولید ثروت و رونق صنعت در منطقه تبدیل شود. اما لزوم رعایت اصول زیست‌محیطی، انجام ارزیابی‌های دقیق و مشارکت تمامی نهادهای ذی‌ربط باعث شده که سرنوشت این پروژه به یک نقطه حساس مدیریتی و کارشناسی تبدیل شود.
جلسات کارشناسی بین‌استانی و ملی انتظار می‌رود پاسخ مناسبی در خصوص ادامه یا توقف این طرح بدهند. برقراری تعادل میان توسعه اقتصادی و حفظ ذخایر طبیعی، چالشی اساسی برای آینده این طرح و منطقه است که به دقت و توجه جدی نیازمند است.
دیدگاهتان را بنویسید