ثبات نهائی متغیرهای اقتصادی چرا و چگونه

با اینکه یکی از شعارهای اصلی انقلاب کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی بود، اما در مدت سی سال پس از پایان جنگ ، نتوانسته ایم تا اقتصاد کشور را از این وابستگی برهانیم. بنابراین وقتی که در سال 97 فشار حداکثری بر کشور تحمیل شد و صادرات نفت به حدود سیصد هزار بشکه در روز کاهش یافت، بحران های اقتصادی آغاز گردید، البته تا پیش از تشدید تحریم ها در سال 97، نیاز اقتصاد کشور، فروش روزانه دو ونیم میلیون بشکه نفت بود. به عبارت دیگر روزانه باید این میزان نفت تولید و صادر می شد تا نیازهای بخش تولید و مصرف تامین گردد.

تشدید تحریم های آمریکا و کاهش صادرات نفت

مرتضی افقه یک اقتصاد دان است وی در گفتگو با سپاهان خبر گفت: قابل تصور است که در سال های 97و 98 که تشدید تحریم های آمریکا باعث کاهش صادرات نفت تا سیصدهزار بشکه در روز گردید، شاخص های اقتصادی به شدت رو به افول گذاشته و فشارهای معیشتی به مردم تشدید گردد. هرچند پس از سال 98 از طریق دور زدن تحریم ها توانستیم صادرات نفت را به یک و نیم میلیون بشکه در روز برسانیم ، اما درآمدهای ناشی از این روش غیرمعمول، بسیار کمتر از شرایط عادی بود.

در طول سال های پس از تشدید تحریم ها در سال 97، دولت هرآنچه از دارائی ها و ذخایر در اختیار داشت به کار گرفت تا جایگزین درآمدهای نفتی کند تا کسری بودجه خود را تأمین کند. فروش اموال و شرکت های دولتی، انتشار اوراق قرضه، مولد سازی و در نهایت افزایش حدود 7 برابری قیمت ارز ترجیحی در دورۀ آقای رئیسی از جمله این اقدامات بود.

اتفاقاتی زنجیره ای و شرایط اقتصادی کشور

وی ادامه داد: افزایش نسبی درآمدهای نفتی از طریق دورزدن در کنار اقدامات ذکر شده، مانع از آن شد که شرایط اقتصادی از آنچه تا ابتدای سال 1403 بر کشور و مردم گذشت، وخیم تر گردد. اما از ابتدای سال 1403 اتفاقاتی زنجیره ای رخ داد که شرایط اقتصادی کشور رو به وخامت شدیدتر گذاشت.

سقوط هلکوپترحامل رئیس جمهور و توقف نسبی فعالیت های اجرائی کشور به مدت بیش از 4 ماه تا انتخاب پزشکیان و تعیین کابینه و شروع به کار آن، تحولات سریع در منطقه از جمله مشکلاتی که برای حزب ا… وسوریه پیش آمد و تاثیرات روانی آن، حملات مستقیم و متقابل ایران و اسرائیل به یکدیگر، تداوم تهدیدات اسرائیل مبنی بر بمباران مراکز هسته ای ایران، و در نهایت پیروزی مجدد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری امریکا عواملی بودند که اقتصاد کشور را با بحران جدی مواجه کرد.

شرایط روانی تحولات منطقه از یکسو، و اعلام فشار حداکثری و تهدید به حملۀ نظامی از سوی ترامپ از دیگر سو، باعث شد قیمت ارز و به تبع آن قیمت سایر کالاها با شوک افزایشی شدید مواجه گردند به طوری که قیمت دلار تا حدود 105 هزار تومان افزایش یافت.

بی ثباتی قیمت ارز و طلا به دلیل بیم و امیدهای مذاکرات

این اقتصاد دان متذکر شد: اما با پیشنهاد ترامپ مبنی بر مذاکره و پذیرش این پیشنهاد از سوی ایران شرایط به طور نسبی معکوس گردید. با این وصف، بی ثباتی قیمت ارز و طلا به دلیل بیم و امیدهای ناشی از به نتیجه نرسیدن یا رسیدن مذاکرات، علاوه بر آثار مخرب اقتصادی، اثرات روانی شدیدی بر تولیدکنندگان و مصرف کنندگان حاکم کرده است.

شرایط اقتصادی غیرقابل تصور خواهد بود

افقه افزود: نکته بسیار مهم آنکه، اگر مذاکرات به نتیجه نرسد و توافقی حاصل نشود شرایط به شدت وخیم می شود و ممکن است اقتصاد در آستانه فروپاشی قرارگیرد چون با توجه به اعمال فشار حداکثری ترامپ از یکسو، و در نبود منابع جایگزین برای درآمدهای نفتی (برخلاف سال 97)، شرایط اقتصادی غیرقابل تصور خواهدبود. در شرایط فعلی و تا نیل به نتیجه نهائی مذاکرات، وضعیت ارز و طلا و سایر دارائی ها بسیار بی ثبات باقی خواهد ماند. در صورت اعلام توافق نهائی در مذاکرات و شوک روانی مثبت ناشی از آن، ممکن است قیمت دلار تا حدود60 هزار تومان کاهش یابد، اما به دلایل اقتصادی و ساختاری احتمالاً در قیمت 80 هزار تومان تثبیت خواهد شد.

تغییر و تحول اساسی در ساختارهای تولید و توسعه

اما ثبات نهائی متغیرهای اقتصادی زمانی رخ خواهد داد که علاوه بر رفع کامل تحریم ها، مشکل FATF هم حل شده باشد و مهمتر از همه، تهدیدات مکرر اسرائیل به حمله به تأسیسات هسته ای کشور نیز به طول کامل رفع گردیده باشد. در واقع حل مشکلات مزمن کشور منوط است به تغییر و تحول اساسی در ساختارهای تولید و توسعه موجود.