از سر انگشت تو صد گونه هنر می ریزد

به مناسبت روز جهانی صنایع دستی

در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر، در خانه‌ای قدیمی، زنی میانسال هر روز کنار دار قالی می‌نشیند. نخ را با دندان نگه می‌دارد، گره می‌زند و نقش می‌زند، بی‌آنکه بداند امروز در جهان روز صنایع دستی است. کوبه‌های چکش بر مس، بوی چرم دباغی‌شده و انگشت‌هایی که بی‌ادعا گره‌برگره فرش می‌بافند، هنر را تکثیر می‌کنند. اما برای بسیاری از زنان و مردانی که در خانه‌ای خاکی یا حجره‌ای تاریک نشسته‌اند، این فقط یک روز از تقویم نیست؛ این همه زندگی است.

روز جهانی صنایع دستی، روز تشریفات نیست؛ روز «دست‌ها» است

به گزارش سپاهان خبر; روز جهانی صنایع دستی، فرصتی برای جشن گرفتن نیست؛ بلکه روزی است برای احترام به دست‌هایی که نه برق دارند، نه وام، نه بیمه… اما زندگی می‌سازند. اگر روزی بخواهیم دوباره از دل خاک ریشه بزنیم، همین دستان ترک‌خورده هنرمندان صنایع دستی ما را بلند خواهند کرد.

 تنوع و قدمت صنایع دستی ایران

ایران با بیش از ۲۹۰ رشته صنایع دستی ثبت‌شده، یکی از غنی‌ترین میراث‌های فرهنگی جهان را در اختیار دارد. فرش، شناخته‌شده‌ترین محصول ما در جهان است؛ قالی‌های تبریز، کرمان، نائین و مشهد هنوز هم در موزه‌ها و خانه‌های اشرافی جهان دیده می‌شوند.

در اصفهان، هنرهایی مانند میناسازی، قلم‌زنی و خاتم‌کاری قر‌هاست زنده‌اند. لاله‌جین همدان، پایتخت سفال ایران است و زنان بلوچ در روستای کلپورگان با دست‌سفال‌هایی می‌سازند که طرح‌شان هزاران سال است تغییر نکرده است. کردستان و گلستان نیز خاستگاه گلیم و جاجیم‌اند.

چالش‌ها و امیدها

با وجود گرانی مواد اولیه، نبود بازار فروش، قاچاق اجناس ارزان چینی و بی‌توجهی مدیران، هنوز امید در دل هنرمندان زنده است. جوانان نسل نو، این بار با گوشی‌های هوشمندشان، پیچ اینستاگرامی و کانال تلگرامی، گلیم، زیورآلات و سفال می‌فروشند.

ندا، دختر جوانی که از مادر قالیبافش آموزش دیده، حالا مشتریانی از ژاپن و آلمان دارد. اما آن‌طور که خودش می‌گوید، هنوز هیچ حمایت یا آموزش حرفه‌ای ندیده است. او می‌گوید: همه‌چی رو خودم یاد گرفتم. نه مجوز دارم، نه وام گرفتم. فقط یک پیج اینستاگرام دارم. من مشتری از ژاپن و آمریکا دارم ولی هیچ‌کس از اداره صنایع دستی حتی یک‌بار با من تماس نگرفته است.

در تبریز، اصفهان، خراسان و شهرهای دیگر، هزاران نفر مثل ندا هستند که سنت را نجات داده‌اند، اما خود در مرز فراموشی نفس می‌کشند.

ایران، سومین کشور جهان در تنوع صنایع دستی

ایران سومین کشور جهان در تنوع صنایع دستی است و بیش از ۲ میلیون نفر مستقیم یا غیرمستقیم در این حوزه کار می‌کنند. با این حال، تنها کمتر از ۱۰ درصد از صادرات صنایع دستی جهان متعلق به ایران است.

صنایع دستی نه فقط «هنر» که بخشی از اقتصاد فرهنگی و هویتی یک ملت است. اگر صنایع دستی را مانند نفت و گاز در برنامه‌ریزی کلان ببینیم، اشتغال‌زایی و ارزآوری آن فوق‌العاده خواهد بود.

 اهمیت توجه به صنایع دستی در اقتصاد و فرهنگ

صنایع دستی به عنوان یک بخش مهم از اقتصاد خلاق و فرهنگ ملی، می‌تواند نقش کلیدی در توسعه پایدار و حفظ هویت فرهنگی ایفا کند. بر اساس گزارش یونسکو، صنایع دستی علاوه بر ایجاد اشتغال، به حفظ میراث فرهنگی و تقویت گردشگری کمک می‌کند. در ایران، حمایت از این بخش می‌تواند به کاهش بیکاری، به ویژه در مناطق روستایی و محروم، کمک کند.

 دست‌هایی که بی‌صدا کار می‌کنند را بشنویم

روز جهانی صنایع دستی، فقط روزی برای عکس گرفتن کنار یک گلیم نیست؛ فرصتی است برای بازنگری در هویت، اشتغال و هنر ملی. شاید اگر کمی بیشتر به این دست‌ها نگاه کنیم، ایران نه‌تنها به گذشته‌اش افتخار کند، بلکه آینده‌اش را هم بسازد.

آری، روز جهانی صنایع دستی، فقط جشن گرفتن برای یک بشقاب مینا یا یک فرش نیست؛ روز پرسیدن است که آیا ایران، با این همه نقش و نگار، با این همه تاریخ در دستان مردم، سزاوار فراموشی است؟ اما شاید هنوز بشود کاری کرد. اگر دست‌هایی که بی‌صدا کار می‌کنند را بشنویم.

با توجه به اهمیت صنایع دستی در حفظ هویت فرهنگی و توسعه اقتصادی، لازم است که دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی با همکاری یکدیگر، حمایت‌های لازم را برای پایداری و رونق این هنر-صنعت فراهم کنند. تنها در این صورت است که دست‌های هنرمندان ما می‌توانند همچنان زندگی بسازند و ایران را به جهانیان معرفی کنند.