برسد به دست رئیس‌جمهور پزشکیان

جناب آقای رئیس‌جمهور، ظرفیت زیست‌پذیری سرزمین ایران به‌واسطه تشدید مسائل محیط‌زیستی کم شده، و مسأله آب (در ابعاد مختلف) یکی از مهم‌ترین‌هاست. مدت‌ها دنبال شاهدی می‌گشتم که وجه مهمی از این مسأله را به سیاست‌گذار نشان دهم، و مردم را به تفکر جمعی درباره آن فرابخوانم. این فرصت اکنون فراهم شده است و تقاضا می‌کنم چند دقیقه‌ای را به خواندن این متن اختصاص دهید. خواهش می‌کنم.

این نامه را از آن جهت برای شما می‌نویسم که به «سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد» باور دارید و یک بار گفته‌اید «با عدد که نمی‌شود دعوا کرد.» من شما را به ملاحظه چند شاهد و عدد دعوت می‌کنم.

آقای رئیس‌جمهور! اغلب شهرهای کشور در سطوح مختلف تنش آبی قرار دارند، و برای نمونه وضعیت سدهای شهر تهران در وضعیت هشدارآمیزی است. در میان این هشدار و بحران، این چند عدد را نگاه کنید:

یک. سال ۱۴۰۲ به اندازه ۹ میلیارد متر مکعب آب شرب در کشور تولید شده است. طبق برنامه هفتم این عدد باید به ۹.۲ میلیارد متر مکعب برسد.

دو. به گفته مقامات شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، ۳۲ درصد آب تولیدشده در شبکه هدر می‌رود.

سه. هدررفت فیزیکی (مثلاً نشت از لوله‌ها) ۱۵ درصد، و هدررفت ظاهری (آبی که وارد شبکه می‌شود اما به علل مختلف از جمله استفاده غیرمجاز و … درآمدی نصیب تولیدکننده آب نمی‌کند) ۱۵.۵ درصد است که اصلی‌ترین صورت‌های هدررفت هستند.

چهار. ۱۵ درصد هدررفت فیزیکی آب شرب در کشور معادل ۱.۳۵ میلیارد مترمکعب آب است. این میزان از کل مصرف آب شهر تهران در یک سال (۱.۲ میلیارد متر مکعب) بیشتر است.

پنج. ۱۵.۵ درصد هدررفت ظاهری (یا آب بدون درآمد) معادل ۱.۴ میلیارد متر مکعب آب است.

شش. قیمت تمام شده هر متر مکعب آب شرب ۸۵۰۰ تومان و متوسط قیمت فروض آن حدود ۳۰۰۰ تومان است.

هفت. هزینه تمام شده ۱.۳۵ میلیارد مترمکعب هدررفت فیزیکی آب برای کشور (فیزیکی و ظاهری) برای کشور، ۱۱۵۰۰ میلیارد تومان در سال است.

هشت. هزینه ۱.۴ میلیارد متر مکعب آب بدون درآمد (هدررفت ظاهری) ۱۱۹۰۰ میلیارد مترمکعب در سال است.

نه. هر ۱ درصد آب شرب کل کشور که هدر می‌رود معادل ۹۰ میلیون مترمکعب است.

ده. جلوگیری از فقط ۵ درصد هدررفت فیزیکی آب، معادل ۴۵۰ میلیون مترمکعب (معادل تقریباً ۵۰ درصد آورد سالیانه زاینده‌رود؛ و ۳۷.۵ درصد کل آب شرب تهران) است.

یازده. هزینه هر ۱ درصد کاهش هدررفت آب در کل کشور، ۲۱ هزار میلیارد تومان؛ پس هزینه ۵ درصد کاهش هدررفت (از ۳۲ درصد هدررفت فعلی، که می‌تواند به حدود ۸ تا ۱۰ درصد کاهش یابد) برابر ۱۰۵ هزار میلیارد تومان، معادل ۱.۲ میلیارد دلار (با دلار ۹۰ هزار تومان) است.

آقای رئیس‌جمهور!

با هزینه ۱.۲ میلیارد دلار، می‌توان ظرف چند سال، ۴۵۰ میلیون مترمکعب آب شرب کشور را از هدررفت نجات داد. این کار ظرفیت زیست‌پذیری سرزمین را بالا می‌برد، می‌توان هزاران شغل بر محور این اقدام ایجاد کرد، و به شدت با توسعه پایدار تطابق دارد.

اما آقای رئیس‌جمهور، در این کشور:

شرکت مهندسی آب و فاضلاب می‌گوید هزینه کردن ۲۱ هزار میلیارد تومان برای کاهش ۱ درصد هدررفت آب در شبکه شرب کشور، توجیه اقتصادی ندارد.

شرکت‌های سدسازی دنبال تأمین مالی از منابع داخلی و خارجی برای ساخت سدی با هزینه ۳ میلیارد دلار در همین شرایط هستند.

شرکت‌های لوله‌کش! دنبال شیرین‌سازی و انتقال ۲۵۰ میلیون مترمکعب (در مرحله اول ۱۱۰ میلیون مترمکعب) آب از خلیج فارس و دریای عمان به نوار شرقی کشور با هزینه اعلامی ۶.۵ میلیارد یورو (رقم واقعی دو برابر این است) هستند.

بله آقای رئیس‌جمهور! در این کشور هزینه کردن برای کاهش هدررفت آب که سبب پایداری سرزمین، کاهش هزینه‌های ملی، و افزایش ظرفیت زیست‌پذیری سرزمین می‌شود، توجیه اقتصادی ندارد؛ اما شیرین‌سازی و انتقال آب از دریا به نوار شرقی کشور (با هزینه تمام‌شده اعلامی ۴ تا ۶ یورو برای هر متر مکعب) توجیه دارد!

بله آقای رئیس‌جمهور! دنبال اهمیت دادن به محیط‌زیست و حفظ زیست‌پذیری ایران هستید؟ این گوی و این میدان. پرچم اصلاحات پایدار در سیاست آبی این سرزمین را دست بگیرید. مشک آب این سرزمین سوراخ است، و فقط ۳۲ درصد آب شربش هدر می‌رود! منابع را صرف گرفتن سوراخ‌های این مشک کنید.

جیب لوله‌کش‌ها و عاشقان سینه‌چاک سازه‌های عظیم آبی هم سوراخ‌های بزرگ بی‌انتهایی دارد و پر نمی‌شود. باید تصمیم سخت بگیرید و بین پر کردن سوراخ‌های مشک آب کشور (کار درست) و سوراخ‌های جیب آن‌ها، یکی را انتخاب کنید.

بله آقای رئیس‌جمهور! در شورای عالی آب، و در جلسه هیئت دولت از این محاسبات برای شما نمی‌گویند.