اصفهان، صدرنشین معادن فعال کشور
زاینده رود زمانی به خواب ابدی رفت که متولیانش خیلی قبل تر به خواب رفته بودند، آن مواقعی که فلان استاندار و شهردارش در بهمان جلسه غیر علنی نباید سکوت می کردند ولی کردند و به هر دلیل بیشتر شنونده بودند تا وکیل و صدای مردم.
به گزارش پایگاه خبری سپاهان خبر اما از آن طرف برخی نماینده هایش در خانه ملت به جای پیگیری و نظارت و عمل، سیاست داد و فریادهای تکراری پر حاشیه را در پیش گرفتند غافل از اینکه این سروصداهای تفریطی بیشتر از آن که مشکل را حل کند گره ای به گره‌ها می افزاید و دردِ بی درمان اصفهان ستیزی‌ها را حادتر می کند.
زاینده رود را به تعبیری، بده بستان های سیاسی کُشت قبل از اینکه بی مدیریتی و بی مبالاتی مدیران بکشد. به عنوان مثال در مقابل تصویب و اجرای طرح «تحقیق و تفحص برای برداشت های بی رویه آب از مناطق بالادست اصفهان و کارون» مقاومت و به نوعی سنگ اندازی می شد.
طرحی که درتیرماه ۱۴۰۱ توسط سید ناصر موسوی لارگانی رئیس مجمع نمایندگان استان اصفهان، برای چندمین بار مورد تاکید قرار گرفت و براساس آن باید «نقش وزارت نیرو در تخصیص آب فراتر از قوانین موجود در کارون و مناطق بالادست زاینده رود از سالهای ۱۳۷۲ به بعد» مشخص و مورد دادخواهی قرار می گرفت تا به گفته موسوی لارگانی؛ «پشت صحنه تصمیمات فراقانونی نهادهای ذی ربط افشا شود».
چالش برداشت بی رویه آب از بالا دست
البته از بسیار قبل ترها توسط کارشناسان و برخی معاونان شهری راجع به اینکه مساله آب اصفهان و زاینده رود بیشتر سمت و سوی سیاسی کاری دارد تا تغییرات اقلیمی، صحبت شده بود. نمونه نه چندان دور آن، گفته های ناصر اکبری معاون بهره برداری و توسعه آب آبفا اصفهان است که در خرداد ۱۴۰۰، زمانی که قطعی های پیاپی آب، جان شهروندان اصفهان را به لب رسانده بود، اعلام کرده که «مهمترین علت قطعی آب در اصفهان برداشت‌های بالادست است، برداشت آب از سرشاخه های زاینده رود توسط چند استان وضعیت آب شرب را به اینجا رسانده و مسئولان امر باید توجه ویژه‌ای نسبت به این گونه اقدامات داشته باشند و از این رویه جلوگیری کنند».
درهمان بحبوحه جیره بندی شدن ساعتیِ آب، یکی دیگر از مسئولان آبفا که نامش ذکر نشده است هشدار داده بود: اگر مساله آب اصفهان را فارغ از مباحث سیاسی حل و فصل نکنند و با همین دست و فرمان جلو بروند، روزگاری می رسد که ساکنان اصفهان به سختی می توانند آب شرب داشته باشند چه رسد به اینکه کنار زاینده رود بنشینند و از صدای شرشر آبش لذت ببرند.
وی نیز به طورغیر مستقیم اشاره کرده بود که چاره چالش آب این منطقه، کنار گذاشتن تعارف و رودربایستی با این و آن است و وزارت نیرو باید بدون جانبداری مشکل را یکبار برای همیشه حل کند و اگر واقعا اراده ای از سمت این وزارتخانه باشد، بحث زاینده رود برای همیشه تمام می شود.
شدت گسترش فرونشست زمین در اصفهان
از آن به بعد صحبت پیرامون عمق و ابعاد بحران آب و وقوع فرونشست های جدی زمین، با سرعت بیشتر و هشدارهای واضح تری پیش رفت تا جایی که رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان در اردیبهشت ۱۴۰۱ طی گفتگویی از «افزایش شتاب فرونشست های زمین در نقاط مختلف اصفهان خبر داد» و از همه دست اندرکاران ذی ربط خواست تا «بدون درنگ راهکارهای اثربخش ارائه دهند».
او در آن سال گفته بود: در سال ۹۸ که ما فقط با استفاده از تصاویر ماهواره ای مناطق تحت تاثیر فرونشست زمین و نرخ را به دست آوردیم بیشینه نرخ به صورت منطقه ای ۱۸۴ میلیمتر بود که به صورت نقطه ای در مناطقی از غرب، شمال شرق و شرق اصفهان وجود داشت، اما حالا گستردگی فرو نشست بسیار بیشتر شده است و این یعنی زنگ خطر بسیار جدی برای اصفهان.
اسلامی اعلام کرده بود: گزارش ها و بازدیدها نشان می دهد که منازل تحت تاثیر فرونشست زمین دچار ترک و از هم گسیختگی شده اند و موضوع بسیار عجیبی که باید به آن توجه ویژه کرد تعدد و پراکندگی گزارش های فروریزش ها در سطح شهر است که به علت نشت یا ترکیدگی لوله آب رخ می دهد.
برحذر باشید تا روزی نرسد که اصفهان تمام شود
القصه، هشدارها برای فرونشست، خشکسالی و سختی دسترسی به آب شرب در آینده نه چندان دور اصفهان به اندازه ای جدی شد که فعالان محیط زیست هم نگران تر از گذشته وارد گود شدند و فریاد زدند «به داد اصفهان برسید، چه نشسته اید که تا چند صباحی دیگر، زمین، اصفهان را می بلعد و فرونشست ساکنان را راهی این شهر و آن شهر می کند».
محمد درویش، فعال و کنشگر محیط زیست، از آن جمله است که در مرداد ۱۴۰۳ طی ارزیابی از بحران خشکسالی و فرونشست دراصفهان عنوان کرد: اصفهان در خوشبینانه ترین حالت سال ۱۴۱۸ و دربدبینانه ترین حالت در ۱۴۰۹ تخلیه می شود. اگرچه همین حالا هم موج مهاجرت از این شهر به استان های شمالی شدت گرفته و دربرخی از محله های شمالی مثل مازندران و گیلان مردم با لهجه اصفهانی حرف می زنند.
او نیز هشدار داده بود که؛ اگر اوضاع به درستی مدیریت نشود این تخلیه و مهاجرت به امری بایدی تبدیل می شود و شهروندان بااجبار باید خانه و کاشانه شان را ترک کنند و جانشان را نجات دهند.
محمد درویش گفته بود: مردم اصفهان امیدی برای آینده اصفهان ندارند و حق دارند که نگران باشند وقتی دارند با خودرو در خیابان حرکت می کنند یک دفعه به درون زمین فرو بروند.
تیشه های کاری به ریشه اصفهان
این ادعای فعال محیط زیست را اتفاقا حسینعلی حاجی دلیگانی نماینده شاهین شهر نیز مدتی پیش از این در گفتگویی با ما مطرح کرد. او در پاسخ به این سوالمان که «حال اصفهان در سالهای نه چندان دورچگونه خواهد بود؟» صراحتا اظهار داشت: وضعیت اصلا خوب نیست چون از خیلی قبل تیشه های کاری به ریشه اصفهان زدند. روزی می رسد که مردم باید شهر را خالی کنند وگرنه جانشان به خطر می افتد.
دلیگانی هم مقصر اصلی حال و روز کنونی اصفهان را نگاههای تبعیض آمیز تصمیم گیران بالادستی کشور در سایه بی خیالی و نالایقی عده ای از مدیران خرد و کلان این استان می داند که از دو سه دهه قبل، سنگ بنایش را پی ریزی کردند. وی با مروری بر سخنان بعضی از مقامات، خاطرنشان کرد: یادتان می آید همایش هایی را که آقایان می آمدند می گفتند «اصفهانِ برخوردار، پتانسیل های فراوانی برای توسعه صنایع دارد و اصفهانِ برخوردار می تواند پایتخت صنعت کشور شود؟» بله صدای فاتحه اصفهان از همان موقع ها به گوش می رسید.
انتقال آب از دریا هم چاره زاینده رود نیست
اکنون پس از آن همه حرف و حدیث و جنجال هایی که برسر مطالبه گری های کشاورزان و شهروندان اصفهان ساخته و پاخته شد، بعد از آن همه نشنیدن هشدارهای کارشناسان و نادیده گرفتن انبوهی از گزارش های دلسوزانه رسانه های محلی، بعد از امنیتی جلوه دادن مطالبات آبی یک استان تاریخی و بعد از بسیاری از ندانم کاری های تصمیم گیرانش، چند سالی است که پروژه انتقال آب از دریای خلیج فارس و دریای عمان به اصفهان کلید خورده است.
طرحی که گفته می شود فقط ابزاری برای قطع تغذیه صنایع از رودخانه است و مخالفت مخالفان انتقال آب از دریای عمان به اصفهان هم بیشتر از این جهت است چراکه معتقدند مشکل زاینده رو همچنان لاینحل باقی می ماند.
کما اینکه خودِ استاندار یعنی مهدی جمالی نژاد هم گفته است: احیای کامل زاینده‌رود کماکان نیازمند اعمال مدیریت چندوجهی به ویژه در کنترل مصارف بی‌رویه و اجرای سایر پروژه‌های آبی استان نظیر «ماندگان» و «کوهرنگ سه» است. او البته این اطمینان خاطر را داده که؛ به هیچ عنوان قرار نیست با این آب، توسعه جدیدی در حوزه صنایع آب‌بَر و آلاینده پیرامون شهر اصفهان اتفاق بیفتد.
اگر چه قصه پروژه های آبی که جمالی نژاد از آن نام می برد سری دراز دارد اما در صورت تحقق می توان به ایجاد آوارهای کمتری ناشی از فرونشست ها امیدوار شد. چه اینکه حامد یزدیان نماینده اصفهان با اشاره به برنامه های آبی که سالهاست برای اصفهان طراحی شده گفته است: اگر پروژه‌های کوهرنگ سه و ماندگان اجرا شود می‌توانیم به احیای همیشگی زاینده‌رود امیدوار باشیم و تا حدی هم جلوی فاجعه فرونشست گسترده در اصفهان را بگیریم.
وی با اذعان به اینکه؛ مناطق بالادستی حقابه اصفهان را پایمال کردند تاکید کرده است: اضافه برداشت ها و افزایش مصرب آب شرب باعث شد رودخانه خشک شود و مطالبات آبی کشاورزان و زیست محیط به طور کامل ادا نشود.
او ادامه داده است: در همین چند سال اخیر نزدیک به ۵۰۰ میلیون مترمکعب در بالادست زاینده‌رود آب برای توسعه باغات بادام و هلو برداشت شده که هیچ یک از این باغات حقابه هم ندارند. پس یکی از راهکارهای مهم برای احیای زاینده‌رود، کنترل اضافه برداشت‌های بالادست است و هرقدر بتوانیم این آب‌ها را مدیریت و کنترل کنیم، زاینده‌رود جاری خواهد شد.
البته هر چند با کاهش مصرف و تامین منابع جدید بتوان از وقوع سونامی فروچاله های پیش بینی شده دراصفهان جلوگیری کرد اما این یک سوی راه حل هاست و بازهم نجات زاینده رود به در بسته می خورد، یعنی همان موضوعی که یزدیان درباره اش گفته است: با توجه به اینکه هنوز منبع آب انتقالی از دریای عمان به اصفهان تامین نشده لذا به صورت موقت قرار است از آبی که استان های یزد و کرمان از خلیج فارس عبور می دهند به واسطه سیرجان به اصفهان برسد.
اما نه‌تنها این راه حل به احیای زاینده‌رود کمکی نمی‌کند بلکه فقط یک کار اقتصادی برای کسانی است که آب را از خلیج فارس به سیرجان آورده‌اند وما باید این آب را از آن ها بخریم.
او در توضیحات بیشتر عنوان کرده است: این طرح اصفهان را به یک استان دیگر وابسته می‌کند و هزینه خیلی زیادی باید صرف خرید آب کنیم که خرید ۷۰ میلیون مترمکعب آب به شکل سالانه به هیچ وجه به صرفه نیست، چراکه همین مقدار آب از اصفهان رایگان به یزد می‌رود در صورتی که هر سال باید نزدیک ۲۰ همت آب از یزد برای اصفهان خریداری کنیم.
به گفته این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی انتقال پنجاه تا شصت میلیون متر مکعب در سال، تنها نیازهای صنعتی را مرتفع می‌کند و سهم چشمگیری در احیای زاینده‌رود نخواهد داشت. او البته یادآورشده است: این موضوع دست‌کم موجب خواهد شد که برداشت آب صنایع استان از زاینده‌رود به حداقل برسد و استان‌های دیگر نیز که همواره توسعه صنعت اصفهان را عامل خشکی زاینده‌رود عنوان می‌کنند، درک کنند که علت اصلی خشکی رودخانه برداشت‌های بی‌رویه در بالادست است و صنایع نقش عمده‌ای در این زمینه ندارند.
او این نکته را هم مورد تاکید قرار داده که؛ اولا مدیریت استان باید عزمش را جزم کند که آب منطقه‌ای و شرکت آب و فاضلاب، آبی به صنایع بزرگ نفروشند و دوما وزارت نیرو هم در کنترل برداشت‌ها نظارت دقیق و پایداری داشته باشد.
کوچ اجباری اصفهانی ها دور از ذهن نیست
به هر ترتیب حالا با انتشار خبر انتقال آب از دریای عمان به اصفهان، این خوش بینی برای شهروندان ایجاد شده که؛ رودخانه برای همیشه آب خواهد داشت و زاینده رود زنده می شود و دوباره تا همیشه جاری خواهد ماند. اما همانطور که استاندار و نمایندگان گفتند، انتقال آب دریای عمان به معنای جریان دائمی آب زاینده رود نیست و قرار است صرفا مصرف مورد نیاز صنایع مادر تامین شود و آن میزان آبی که قبلا از رودخانه زاینده رود برای صنایع برداشت می شد به حلقه استفاده از آب شرب باز گردد تا دیگر نیاز نباشد آب منازل را قطع کنند و آب شرب جیره بندی شود.
بنابراین با همه این تفاسیر، شکی نیست که زاینده رود زنده نمی شود مگر با مدیریت یکپارچه آب و تامین آب اصفهان از چند منبع و اجرای هر چه سریعتر پروژه های آبی که تاکنون به طور نیم بند مانده است. به عبارتی به ذعم بسیاری از شهروندان اصفهان، باید زاینده رود را از به اشتراک گذاری رها کنند تا این رود تاریخی برای نسل های بعد هم خاطره ساز شود. اهالی دیار نصف جهان معتقدند که سالهاست حق اصفهان به نام مردم اما به کام سیاست و سیاسیون رفت.
و کلام آخر از نگاه محمد درویش کنشگر محیط زیست، اینکه «مراقب باشیم که اگر تصمیم گیران با همین فرمان جلو بروند کوچ اجباری ساکنان اصفهان و تخلیه کامل شهر تا ۹ سال دیگر، موضوعی دور از ذهن نخواهد بود».
دیدگاهتان را بنویسید