بانوان اصفهانی قهرمان شدند
تالاب گاوخونی، یکی از بزرگترین و ارزشمندترین اکوسیستم‌های طبیعی ایران و منطقه‌ای بی‌بدیل برای حیات وحش، در خطر جدی نابودی و تبدیل شدن به کانونی برای تولید گرد و غبار آلوده قرار گرفته است.
این تالاب که روزگاری میزبان پرندگان مهاجر و منبع حیات هزاران موجود زنده و انسان‌های اطرافش بود، به علت خشکسالی‌های پیاپی و کاهش شدید منابع آبی، دستخوش تحولات و آسیب‌های فراوانی شده است. اما آنچه اخیراً آشکار شده، فراتر از بحران کم‌آبی است؛
کشفیات جدید پژوهشگران نشان می‌دهد که رسوبات این تالاب با غلظت بسیار بالا و خطرناک فلزات سنگین آلوده شده‌اند؛ موادی که تا هزار برابر میزان مجاز انسانی افزایش یافته و سلامت زیست‌بوم و انسان‌های ساکن در اطراف تالاب را تهدید می‌کنند.
به گزارش پایگاه خبری سپاهان خبر این آلودگی، همراه با خشک شدن بستر تالاب و وزش بادهای ملایم، گرد و غباری سمی را به سوی شهر اصفهان و مناطق پیرامون می‌برد؛ موضوعی که پیامدهای وحشتناکی برای سلامت عمومی و محیط زیست به دنبال خواهد داشت. در این گزارش که بر اساس تازه‌ترین تحقیقات دانشگاهی و کارشناسی تنظیم شده، ابعاد گسترده این مشکل زیست‌محیطی و پیامدهای آن بر زندگی انسانی و طبیعی بررسی می‌شود و راهکارهای عملی برای مقابله و کاهش این تهدید حیاتی ارائه می‌گردد.
شناسایی غلظت هشداردهنده فلزات سنگین در رسوبات گاوخونی
یک پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان اخیراً از شناسایی غلظت بی‌سابقه و هشداردهنده‌ای از فلزات سنگین خطرناک در رسوبات تالاب بین‌المللی گاوخونی خبر داده است. یافته‌های این تحقیقات تازه که با حمایت معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان و ستاد نانو ریاست جمهوری انجام شده، نشان می‌دهد میزان برخی عناصر فلزی از جمله آرسنیک، سرب، کادمیوم، جیوه، منیزیم و آهن در این منطقه تا هزار برابر بیش از حد مجاز تعیین شده برای محیط انسانی است. این نتایج به صورت مکتوب به اداره کل حفاظت محیط زیست استان و استانداری اصفهان ارائه شده است.
منشأ آلودگی و پیامدهای زیست‌محیطی
میثم تدین، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا، گزارش داد که پروژه پژوهشی با عنوان «بررسی زمین‌شناسی و زیست‌محیطی رسوبات گاوخونی» نشان می‌دهد غلظت فلزات سنگین در تالاب به طرز نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. او اظهار داشت که این غلظت‌ها در برخی موارد تا هزار برابر بیش از حد استاندارد تعریف شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) که میزان مجاز در خوراک و هوای قابل استنشاق برای انسان است، رسیده و در مواردی دیگر تا ۷۰۰ برابر بیشتر از این حد استاندارد مشاهده شده است.
منشأ این آلودگی، ترکیبی از پساب‌های صنعتی وارد شده در طولانی‌مدت و فرسایش طبیعی کوهستان‌های اطراف است که طی صدها و حتی میلیون‌ها سال در بستر تالاب انباشته شده‌اند.
گاوخونی؛ نقطه پایانی آلاینده‌ها و کانون گرد و غبار سمی
تالاب گاوخونی به عنوان نقطه پایانی حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود عمل می‌کند و کلیه آلاینده‌ها در آن متمرکز شده‌اند. با توجه به خشک شدن کامل بستر تالاب و بخش‌های پایانی رودخانه زاینده‌رود، وزش حتی نسیم‌های ملایم باعث بلند شدن گرد و غبار آلوده به فلزات سنگین از بستر خشک شده تالاب می‌شود. این آلودگی به سمت شهر اصفهان و روستاهای اطراف منتقل می‌گردد و تهدیدی جدی برای سلامت عمومی به شمار می‌آید.
ارتباط آلودگی با بیماری‌های انسانی و راهکارهای احیا
این آلودگی‌ها نه فقط از طریق استنشاق این گرد و غبار، بلکه از راه‌های دیگری نیز وارد بدن انسان می‌شوند. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که افزایش این آلاینده‌ها ارتباط مستقیمی با افزایش بیماری‌هایی مانند اِدِم (تورم) و سرطان دارد.
استاد دانشگاه اصفهان، راهکار اصلی و مؤثر برای مقابله با این آلودگی را جاری شدن دوباره آب در رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی می‌داند، تا حدی که لایه‌ای چند سانتی‌متری از آب روی رسوبات را بپوشاند و از بلند شدن گرد و غبار جلوگیری کند. همچنین، تدین، محدود یا متوقف کردن فعالیت‌های برداشت نمک و شن در تالاب را از دیگر راهکارهای ضروری کاهش آلودگی برمی‌شمرد.
پژوهش‌های تکمیلی و چشم‌انداز آینده
این پژوهشگر تأکید کرد که مرحله دیگری از پژوهش در دست اجرا است که طی آن نمونه‌برداری از عمق رسوبات انجام خواهد شد تا مشخص شود در دوره‌های مختلف ترسالی و خشکسالی، و حتی از حدود یک میلیون سال پیش تا امروز، میزان و عمق نفوذ فلزات سنگین چگونه تغییر یافته است. این داده‌ها در آزمایشگاه‌های معتبر تجزیه و تحلیل شده و نتایج به مراجع مسئول و تصمیم‌گیرنده ارائه خواهد شد.
اهمیت اکولوژیکی و اقتصادی تالاب گاوخونی
تالاب بین‌المللی گاوخونی با وسعت حدود ۴۷ هزار هکتار در شرق اصفهان، یکی از بزرگترین و مهمترین تالاب‌های ایران است و بر اساس سند تعیین تکلیف حقابه های زاینده‌رود، میزان حقابه آن در شرایط معمول بارش‌ها ۱۷۶ میلیون مترمکعب در سال است. پیش از شروع خشکسالی‌های اخیر، تالاب علاوه بر ایجاد فضای فرح‌بخش در منطقه، به عنوان محل زیست پرندگان مهاجر و جانوران آبی و منبع درآمد و رفاه ساکنان محلی، اهمیت بالایی داشت.
اما با کاهش منابع آبی و قطع جریان زاینده‌رود به تالاب، این اکوسیستم در معرض خشک شدن کامل قرار گرفت. کارشناسان محیط زیست هشدار داده‌اند که ادامه این روند خشکسالی و عدم تأمین حقابه تالاب می‌تواند باعث تبدیل گاوخونی به کانون تولید گرد و غبار آلوده به فلزات سنگین شود که شعاع تأثیر آن تا ۵۰۰ کیلومتر گسترده خواهد بود و سلامت مردم نواحی اطراف و حتی شهر اصفهان را به خطر می‌اندازد. از این رو، تأمین حقابه تالاب به عنوان مطالبه‌ای ملی و زیست‌محیطی اجتناب‌ناپذیر است.
راهکارهای جامع و اقدامات فوری برای نجات گاوخونی
علی ارواحی، متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی، اظهار کرده است که تنها درصد بسیار کمی از تالاب گاوخونی به آب محدود و آلوده به فلزات ناشی از فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی دسترسی دارد و این آلاینده‌ها به واسطه گرد و غبار ناشی از خشکی تالاب در هوا پخش می‌شوند که تهدیدی بزرگ برای سلامت عمومی به شمار می‌رود.
همچنین احمد جلالیان، رئیس مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مبارزه با گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان، یادآوری کرده است که پساب‌های کارخانه‌های صنعتی، کودهای کشاورزی و منابع زیستی رودخانه زاینده‌رود، سهم عمده‌ای در آلودگی (contamination) فلزات سنگین در این منطقه دارند.
سعید حسن‌زاده، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل زیست‌محیطی، نسبت به تهدیدهای زیست‌محیطی و اقتصادی ناشی از عدم تأمین حقابه تالاب گاوخونی هشدار داده و اظهار می‌کند که فقدان حقابه پایدار می‌تواند منجر به تشدید بحران‌های اجتماعی و محیط زیستی شده و این موضوع نیازمند توجه فوری و همکاری سازمان‌های دولتی و محیط زیستی است.
تلاش‌های اخیر اداره کل حفاظت محیط زیست استان و مجموعه مدیریت استان اصفهان منجر به باز کردن سد زاینده‌رود به مدت چند روز و رسیدن حدود ۱۰ میلیون مترمکعب آب به تالاب شد، اما این مقدار برای احیای کامل تالاب و کاهش آلودگی کافی نیست. مطالعات و پیگیری‌های میدانی نشان می‌دهد که شرایط تالاب گاوخونی به گونه‌ای است که بدون تأمین حقابه مناسب و اقدامات پیشگیرانه، روند تخریب ادامه خواهد یافت و سلامت انسان‌ها و محیط زیست در منطقه با خطر جدی مواجه خواهد شد.
باید تأکید کرد که بازگرداندن جریان آب و مدیریت دقیق منابع آبی، همراه با کنترل پساب‌های صنعتی و کشاورزی، تنها راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از گسترش آلودگی و احیای تالاب بین‌المللی گاوخونی محسوب می‌شوند. این اقدام‌ها نه تنها به حفظ تنوع زیستی منطقه کمک می‌کند، بلکه سلامت جمعیّت‌های انسانی در شعاع وسیعی را نیز تضمین خواهد کرد.
با در نظر گرفتن این موضوعات، ضرورت دارد که مسئولان و تصمیم‌گیرندگان استان اصفهان و کشور با همکاری کارشناسان حوزه محیط زیست، زمین‌شناسی، بهداشت و اکولوژی، اقداماتی جامع و عملیاتی را برای نجات تالاب گاوخونی در اولویت قرار دهند تا این اکوسیستم حیاتی از پیامدهای جبران‌ناپذیر حفظ شود و کیفیت زندگی مردم منطقه بهبود یابد.
دیدگاهتان را بنویسید